De meester van toen: Dick Gaijkema

Ze leerden je liefde voor lezen. Lieten je zien hoe je moest rekenen met breuken en vertelden hoe de Napoleon de slag bij Waterloo verloor. In het dertiende deel van onze serie over de juf of meester van toen spreken we met Dick Gaijkema, onder meer oud-schoolhoofd van de Hornmeerschool en warm pleitbezorger voor openbaar onderwijs.

‘Burgemeester Brouwer kwam nog wel eens mijn school binnen wandelen’ 

Door Leni Paul. Dick Gaijkema (83) heeft iets jongensachtigs over zich. Een aanstekelijk enthousiasme, of hij nu praat over zijn jaren in het onderwijs, over muziek (hij was een begenadigd slagwerker) of over zijn huidige werkzaamheden bij de Kringloopwinkel in Mijdrecht. Hij heeft een open oog voor de wereld om hem heen en tijdens het plezierige gesprek komen dan ook de meest uiteenlopende onderwerpen aan de orde. De opmerkzame lezer ziet dat we wederom in de Fuutlaan zijn beland. Terecht wordt dit deel van de Hornmeer in de volksmond dan ook de ‘onderwijzerswijk’ genoemd.

Gaijkema werd in Haarlem geboren als zoon van een huisschilder.“Ik ging naar de Floraschool, een openbare lagere school. Of ik ambities had richting onderwijs? Nee. Ik zat in de zesde klas van de lagere school en mijn vader zag wel iets in de ambachtsschool voor mij. Toen vroeg de onderwijzer of mijn moeder even langs wilde komen: Dicky moet naar de Mulo, zei hij tegen mijn moeder en zo is het gegaan. Na de Mulo wilde ik de muziek in want ik hield me al bezig met muziek en met name met de jazzmuziek. Later zat ik ook in een slagwerkgroep. Een loopbaan in de muziek leek me wel wat. Al gauw moest ik in militaire dienst en kwam bij de luchtmacht terecht, Ik werd er radioradarmonteur en kreeg met navigatiestations te maken.Ik ben twee jaar in dienst geweest en in die tijd ontstond toch bij mij het idee om het onderwijs in te gaan. Ik was in de gelegenheid om te gaan studeren voor het vak van onderwijzer. Dus ik naar de avondschool en overdag werkte ik, onder meer bij de Hoogovens en later in de administratie bij de P.C. Hooft Uitvaartverzorging. Ja en toen deed ik  het staatsexamen voor het vak onderwijzer. De hoofdakte haalde ik op de Christelijke Da Costa Kweekschool in Bloemendaal.”

En toen kwam de tijd van solliciteren, zegt Gaijkema. “Ja, ik was inmiddels 26 jaar oud en ik solliciteerde in 1964 in Beusichem en in Hoogersmilde. De laatste gemeente werd het en ik werd aangenomen. Een strenge school, ik bleef er tweeënhalf jaar. In 1967 kon ik onderwijzer worden op de openbare lagere school in Nieuw Vennep.  Nieuw Vennep was toen nog echt een landelijke gemeente en niet te vergelijken met de plaats die het nu is geworden. Jongens gingen nog slootje springen, dat soort plattelandsdingen.”

En kwam toen Aalsmeer in zicht? “Ja, in de Hornmeer was de huizenbouw en het opzetten van nieuwbouwwijken in volle gang.  Er kwamen scholen en ik werd op 1 augustus 1970 benoemd als hoofd van de Openbare Hornmeerschool. We waren met drie leerkrachten en via de gemeente konden we eerst gaan wonen in de Locatellihof. In 1964 was ik getrouwd en later hebben we hier dit huis gekocht in de Fuutlaan.”

Terugkijkend spreekt Gaijkema van een mooie tijd. “Ik heb bijvoorbeeld vanaf het begin de ouders van de leerlingen betrokken bij het onderwijs, iets wat de rijksinspecteur niet direct nodig vond. Ik had in mijn tijd in Nieuw Vennep kennis gemaakt met  het contractscholenwerk, dat houdt bijvoorbeeld in dat de leerkrachten op de hoogte werden gehouden van de onderwijsvernieuwingen  Zo deden we bijvoorbeeld ook aan groepslezen en we hadden eveneens informatiecentra. En binnen de school was ook onze eigen bibliotheek en ontplooiden we veel activiteiten. En we nodigden, om maar iets te noemen, bijvoorbeeld het Scapino Ballet uit onder leiding van Hans Snoek.  Dat kwam dan voor ons speciaal optreden in het Oude Raadhuis. Prachtige tijden.”

U bent bekend als een warm pleitbezorger voor het openbaar onderwijs. (fel) “Ja, absoluut. Je hoort de laatste tijd ook regelmatig stemmen opgaan die net als ik streven naar het afschaffen van bijzonder onderwijs. Kinderen zouden van jongs af aan met elkaar moeten spelen en leren in gelijkwaardigheid en verdraagzaamheid.”

Klinkt nobel maar in uw eerste jaren in de Hornmeer werden inmiddels juist ook de lobbyisten actief die ijverden voor katholieke en christelijke scholen in de jonge wijk. “Die scholen zijn er ook gekomen, ja. En in 1994 hadden wij op onze openbare school te weinig leerlingen om door te kunnen gaan. Ik zelf ben toen als remedial teacher en intern begeleider gaan werken bij Jan van Veen op de openbare school in Kudelstaart. Ik had inmiddels ‘s avonds op dat gebied gestudeerd en was daartoe bevoegd om er les in te kunnen geven.”

Uw openbare school in de Hornmeer stond bekend als een school waarop ook veel aandacht werd besteed aan min of meer buiten de gebruikelijke leerstof vallende activiteiten. “Ja, ik noemde al het Scapino Ballet dat naar hier kwam. En we voerden bijvoorbeeld ook aan het eind van elk leerjaar een musical op waaraan iedereen kon meedoen. En onze schoolreisjes voerden ons ook nooit naar de gebruikelijke bekende plekken. Nooit naar een pretpark of zo. Zo hadden we op een gegeven moment bijvoorbeeld bedacht dat we ergens in een bos een speurtocht voor de leerlingen zouden uitzetten. Ja, Jan van Veen, aanvankelijk ook leraar op onze school en later hoofd geworden op de openbare school in Kudelstaart en ik hadden heel veel werk aan het organiseren, maar we waren tevreden. Totdat we op de bewuste dag van de schoolreis in het betreffende bos arriveerden en dat bos helemaal gekapt bleek te zijn. Ja, dan sta je even raar te kijken”.

In 2002 nam Gaijkema afscheid van het onderwijs. Het werd een overdonderend evenement waarbij de muzikale achtergrond van de gedreven hoofdonderwijzer Gaijkema duidelijk tot uiting kwam. ”Rob Geleijn kwam met andere muzikanten optreden met de Elvis Presleyband. Terugkijkend zie ik die dag als een hoogtepunt in mijn werkzaam leven.”

Dolce far niente, lekker niets doen, nu al weer zo’n kleine twintig jaar. Een periode zonder verplichtingen. Verveling? “O nee zeg, ik tennis en ik werk al twintig jaar drie dagen per week in de Kringloopwinkel in Mijdrecht. We zijn daar met tachtig man bezig. Ik bemoei me met de boeken. In de loop der jaren heb ik mijn leven vastgelegd in teksten en foto’s. Ik heb twee dochters en twee kleindochters en die krijgen zo een indruk hoe het leven van hun ouders en grootouders is verlopen.”

We krijgen een kijkje in een prachtig en met zorg samengesteld boekwerkje, voorzien van geestige teksten en dito foto’s.

Terug naar uw werkzaam leven. Zijn er nog wel contacten met oud-leerlingen? “Ja, ik kom nog wel eens oud-leerlingen tegen, die zijn dan uiteraard erg van uiterlijk veranderd. Zo had ik laatst een hoogwerker nodig voor mijn huis. Klinkt er ineens van hoog boven in dat apparaat: ha meester, ik ben het! Goed dat hij het zei, ik zou hem nooit hebben herkend.”

Een hypothetische vraag: zou u nu nog het onderwijs in willen gaan? “Nee, op dit moment niet. Ik zou het nu nooit iemand aanraden. Er is veel over op te merken, aan de opleiding en ook aan de betaling. Ik las juist deze week een column in mijn dagblad: leraren moet je koesteren, goed opleiden en goed betalen. Daar ben ik het helemaal mee eens. Aan het huidige onderwijs zou echt nog veel te verbeteren zijn.”

U hebt en had uitgesproken meningen. Nooit gedacht de politiek in te gaan? “Nou nee. Ik vind wel dat wat de totstandkoming van de Hornmeer betreft, we met name met burgemeester Brouwer hebben geboft. Vriendelijke man, hij kwam ook nog wel eens zo maar mijn school binnenlopen, hij toonde altijd belangstelling.”

Vrijwilligerswerk, sporten, veel lezen. en wellicht minder bekend, u schrijft bij diverse gelegenheden graag eens een passend, niet onverdienstelijk heerlijk gedichtje (lachend, enigszins betrapt) “Ach ja, beetje light verse. Dat welt zo nu en dan wel eens bij me op.”

Foto’s Jaap Maars en archief Dick Gaijkema