de juf/meester van toen: Johan en Erna Knoop

‘Eerst werken, daarna de lol’

Door: Leni Paul. Johan en Erna Knoop kozen beiden voor het vak van onderwijzer. Ze kennen elkaar sinds hun schooltijd op de Hervormde Kweekschool in Amsterdam. Beiden zijn geboren Amsterdammers en willen beurtelings graag een en ander aan ons kwijt.

We hebben vanuit het huis in de Fuutlaan uitzicht op de achtertuin waar het voortdurend een vrolijke drukte is van in groten getale aan- en wegvliegende vogels. Eksters, mezen en andere luid kwetterende vogels vliegen af en aan. Het is een vrolijk tafereel en ook het echtpaar straalt iets opgewekts uit in de trant van: pluk de dag! “Ja, leuk, hè, die vogels. We voeren ze elke dag.”

Erna vertelt van jongs af aan al de wens te hadden gekoesterd om het onderwijs in te gaan. “Het begon al op de lagere school in Amsterdam-West waar ik in de zesde klas zat en dan soms mocht oppassen in een lagere klas. Dus na de lagere school naar de Mulo en daarna naar de Hervormde Kweekschool dicht bij de Hollandse Schouwburg. Ik heb daar ook mijn hoofdakte gehaald, want als je die had kon je in die tijd twee keer zoveel verdienen als zonder die akte.”

Erna kon direct na haar studie terecht op de dr. J. Koopmansschool in Amsterdam. ”Die school was genoemd naar een dominee/theoloog die in het verzet had gezeten.”

Piepkleine zolderkamertjes
Johan en Erna hadden verkering gekregen in hun schooljaren en het contact werd nooit verbroken. Het kwam tot trouwplannen. Beiden met het onderwijzersdiploma plus hoofdakte op zak, zochten een woning. Het was in een tijdperk waarin dat, evenmin als vandaag de dag, niet meeviel. “Samenwonen deed je niet in die tijd. We woonden op twee piepkleine zolderkamertjes, Want ook toen was er in Amsterdam nauwelijks kans op een huis. Johan besloot te solliciteren in Aalsmeer waar hij op de Immanuelschool kwam te werken op de plaats waar nu het Chariot Hotel is gevestigd. En weer later bij De Poort, de christelijke nijverheidsschool voor meisjes waar hij Nederlands en wiskunde gaf. In Aalsmeer konden we voor 150 gulden per maand een flat huren in de Geraniumstraat. Ik bleef werken op mijn school in Amsterdam en ging er elke dag met de bus naar toe. Later kwam er een autootje.”

Toen in 1968 de eerste zoon werd geboren stopte Erna met haar baan. “Dat ging meestal zo in die tijd. In 1971 kwam de tweede zoon.”

Na de Geraniumstraat nog enkele jaren in de Saturnusstraat te hebben gewoond werd de huidige woning in de zogenaamde onderwijzerswijk in de Fuutlaan gekocht.

Minder makkelijk
Toen de kinderen groter werden hernam Erna haar taak in het onderwijs en werd aangenomen op de christelijke school De Brug aan de Machineweg. “Ik was er voor de taakverlichting voor het hoofd van de school. Maar toen het aantal leerlingen terugliep en de school werd gesloten ben ik ook één keer in de veertien dagen naar De Graankorrel in Kudelstaart gegaan. Dat was moeilijker, ik had wat hogere klassen en dan is het minder makkelijk om orde te houden. Ik ben er toch veertien jaar gebleven tot mijn pensioen.”

Onpersoonlijker
Met de drie kleinzoons van 18, 16 en 15 en de kleindochter van 11 jaar heeft Erna nog alle gelegenheid om op de hoogte te blijven van het huidige onderwijs. Heeft ze nog het verlangen om in deze tijd als leerkracht voor de klas te staan? “Nee, ik denk het niet. Ik hoor wel een en ander van mijn kleinkinderen. Ik denk onder andere dat je als leerkracht in deze tijd niet meer de band met de ouders hebt zoals wij die destijds hadden. Het is allemaal veel onpersoonlijker.”

Erna zet zich sinds haar pensioen al vele jaren in voor de senioren bij het PKN-kerkgemeenschap. “Nu even niet vanwege corona, maar normaal hebben we maandelijks een spreker of spreekster en het is dan mijn taak om met drie andere dames een min of meer bekend iemand daarvoor te vinden. Verder ben ik dol op wandelen en loop ik elke dag wel even. Er is hier groen genoeg. Nee, Johan houdt daar niet van. Maar het is mijn lust en leven.”

In vroeger jaren is het echtpaar er veel met de caravan op uit geweest. “Meestal naar Zwitserland. We hielden van reizen. Vroeger met de kinderen, later samen. We zijn zelfs tot aan de Russische grens geweest.”

Meisjesschool
Na het gesprek met de welbespraakte en vrolijke Erna is het woord aan echtgenoot bij wie de passie voor het vak van onderwijzer later ontstond. “Ik wilde eigenlijk weg- en waterbouwkunde gaan studeren. Een van onze twee zoons is wel weg-en waterbouwkundig ingenieur geworden. Via de Immanuelschool kwam ik op De Poort terecht, een meisjesschool waar onder andere zorgvakken zoals koken en handwerken werden gedoceerd. Vanwege het teruglopende aantal leerlingen is De Poort toen opgeheven en kon ik op de naastgelegen Wiekslag terecht. Later zijn de christelijke Wiekslag en de openbare Mavo weer gefuseerd en werd het Westplas Mavo.”

Ouders zijn veranderd
Was dat een grote overgang, van De Wiekslag, een onderwijsinstellingen op christelijke grondslag, naar een wat we noemen, openbaar onderwijs?
“Ik vond het prima. Het ligt aan jezelf wat je er van maakt.” Ook Johan kijkt met genoegen terug op zijn werkzaam leven. Maar of hij nu nog dagelijks voor de klas zou willen staan? Het antwoord komt snel.“Ik krijg de indruk dat niet zozeer de kinderen zijn veranderd, vrijmoediger zijn geworden, maar dat met name de ouders zijn veranderd, zich anders opstellen ten opzichte van de leraren.”

Terugkijkend op uw loopbaan: ziet u zich zelf als een strenge leraar? “Streng, streng, nee. Ik was altijd wel van: er moest eerst gewerkt worden en dan komt de lol.”

Beide oud-onderwijzers, rasechte Amsterdammers, hebben zich hier altijd  goed thuis gevoeld, zeggen ze. Johan: ”Maar onze dagelijkse krant blijft als vanouds Het Parool, een echte Amsterdamse krant.”

Verveling slaat, zoals vrijwel bij alle door ons bezochte oud-onderwijzers /onderwijzeressen, zelden toe. Johan: ”Ik lees graag, hou van puzzelen, we hebben onze tuin en wonen in een fijne buurt.”

Contact met oud-leerkrachten of leerlingen? Ja, als ik door het dorp loop kom ik nog wel eens leerlingen tegen, soms ergens werkzaam aan de kassa van een winkel, maar ze moeten me dan niet kwalijk nemen dat ik ze niet direct herken.”

Foto’s Jaap Maars/privé-archief Johan en Erna Knoop