Pierre’s Pennenstreken: ‘Jaaroverschrijding 2’

Door: Pierre Tuning. Pennenstreek 460. Het is vrijdagavond 25 februari 2022. Wij zoeken de troost van muziek bij Splendor in Amsterdam. Want het kan weer: dicht bij elkaar genieten van cultuur; de coronabeperkingen zijn opgeheven. Ik heb onlangs alle gedichten die ik in mijn leven heb geschreven, gepubliceerd in de bundel Stameltaal. En er ligt nog een boekje van mij in de winkel, met de verzamelde columns (‘Pennenstreken’) van de afgelopen drie jaar: Don Quichot in Aalsmeer. Daarin meen ik verslag te hebben gedaan van: ‘de grootste serie crises die de naoorlogse generaties hebben meegemaakt’. Dat blijkt de plank volkomen te hebben misgeslagen.

Want als wij thuiskomen en de tv aanzetten, kijken wij weer, net als wij de laatste paar dagen hebben gedaan, naar de verbijsterende reportages over Oekraïne. Wij zijn plotseling getuige van de bloedige, meest ‘grensoverschrijdende’ misdaad die je je in deze tijd kunt voorstellen: het Russische leger dat Kiev bombardeert om de democratisch gekozen regering uit te schakelen – oftewel te vermoorden.

Mijn eerste reactie is: wat stom, wat stom; het is erger dan een misdaad, het is een misdadige stommiteit! Hier kan Poetin niks bij winnen, met die grenzeloze gruwel van aan puin geschoten woonwijken en menselijke lichamen…

Volkomen verrassing
Niemand had verwacht dat de sluwe despoot zo ver zou gaan dat hij een ‘ouderwetse’ veroveringsoorlog zou beginnen. Niemand… ook diegenen niet, die Rusland door en door dachten te kennen… Derk Sauer kan daar 30 jaar onafhankelijk The Moscow Times uitgeven, maar doet dat nu noodgedwongen online vanuit Nederland. Pieter Waterdrinker die sinds 1996 met zijn Russische vrouw in Moskou en Sint Petersburg woont, moet terug naar Nederland. Op 27 mei 2022 presenteert hij zijn laatste roman in de Oude Veiling. Je kunt nog zo dicht met je neus op de geschiedenis staan, toch zie je ingrijpendste historische gebeurtenissen niet aankomen. Aan het slot van zijn boek Biecht aan mijn vrouw doet Pieter er alles aan om, na een jaar coronaverblijf in Frankrijk en Nederland, terug te keren naar zijn appartement in Sint-Petersburg. Adres: Tsjaikovskistraat 40 – tevens de titel van zijn autobiografische roman die blijk geeft van een diepgaande kennis van de Russische geschiedenis. En als Poetin een oorlog met Oekraïne begint, is dat toch voor Pieter Waterdrinker een volkomen verrassing.

Overvallen
Olaf Koens schreef twee boeken over zijn tijd als RTL-verslaggever in Rusland en Oekraïne: Koorddansen in de Kaukasus en Oorlog en kermis. Maar in Alle Oekraïners die ik ken moet hij onverwacht verslag doen van een gruwelijke oorlog – hij beschrijft een reis langs ‘frontlinies, veldhospitalen en mortuaria.’ Zelfs deze gepokt-en-gemazelde ervaringsdeskundige schrijft dat hij is overvallen door het nieuws van de invasie: ‘Als de oorlog begint ben ik op de verkeerde plek. Wekenlang waarschuwen inlichtingendiensten dat vele tienduizenden Russische troepen de grens over zullen steken, de waarschuwingen waren zelfs tot op de dag nauwkeurig, maar het was zo absurd, zo moeilijk voor te stellen, dat ik het negeerde.’

Huiveringwekkend
In het boek De mannen van Poetin beschrijft journalist Catherine Belton ‘hoe de KGB Rusland heroverde en vervolgens de strijd aanging met het Westen’. Grondiger kan de opkomst van Wladimir Poetin niet beschreven worden: het boek beslaat 600 bladzijden, waarvan meer dan 100 pagina’s voetnoten. Een hele kluif, maar zo fascinerend dat The Financial Times schrijft: ‘Dit is het moderne Rusland in zijn volle, huiveringwekkende glorie. Belton laat geen middel onbeproefd in haar uiteenzetting over hoe de Russische president en zijn ‘mannen’ het grootste land ter wereld domineren, en hoe ze zo ver zijn gekomen.’

Kosten-batenanalyse
Hoe groot is dan de kans dat Rusland een NAVO-land aanvalt? Nico Tak, op 12 januari 2023 de nieuwe commandant van de ‘snelle-reactie-landmacht’ van de NAVO, zegt in het tv-programma Op 1: ‘We willen niet dat Poetin wint, we willen dat Oekraïne wint. We willen het zo graag, dat we het geloven. Daar moeten we voor oppassen. We moeten er altijd rekening mee houden dat Poetin anders denkt dan wij. Ons denkraam is een kosten-batenanalyse. Dat is heel economisch getint: wat kost het ons en wat levert het op? Dat is niet het referentiekader dat Poetin gebruikt. Die werkt veel meer op basis van historie, emotie en cultuur. Daar hebben we elkaar gemist. We moeten oppassen dat we ons niet laten verrassen door dat niet te erkennen.’

Olaf Koens schrijft: ‘Hoe Rusland in tien jaar tijd is afgegleden van een land waar verandering in de lucht hing tot een land dat een misdadige oorlog tegen een buurland begint, is moeilijk te beschrijven in een paar alinea’s. Het is een stapsgewijs proces, iedere keer denk je: erger dan dit kán het niet – en dan kan het toch. Er is geen ondergrens aan repressie.’

Aalsmeer
De oorlog in Oekraïne lijkt een Gebed-zonder-End te worden; in Aalsmeer worden vluchtelingen opgevangen en de stichting Help Oekraïne zet bloemenwagens in om ingezamelde hulpgoederen naar het benarde gebied te vervoeren.

Gelukkig is hier ter plaatse de democratie nog springlevend: er wordt een nieuwe gemeenteraad gekozen…