Laatste angel eruit en Aalsmeer herleeft

[COMMENTAAR]    Vanzelfsprekend is haar zelf gekozen ontslag een persoonlijk drama voor Jobke Vonk. Je wilt burgemeester worden, je solliciteert in Aalsmeer en ze kiezen jóú! Een wens gaat in vervulling, je bent dolgelukkig en droomt van (vertelde ze me ooit in een filmpje) twaalf jaar Aalsmeer. Je bent als mens misschien niet zo spontaan, maar wel hartelijk en meelevend. Met oprechte interesse in de medemens. Je hart zit op de goede plaats. Het getuigt van moed dat ze eergisteren de eer aan zichzelf hield.

Maar als fijn mens ben je nog geen succesvolle burgemeester die burgers én raadsleden in hun hart sluiten. Vonk miste overwicht, charisma, souplesse en creativiteit. Ze heeft zich vertild aan Aalsmeer.

In haar korte speech aan het begin van de raadsvergadering wees Vonk, ze had een brok in haar keel, erop dat Aalsmeer “een burgemeester nodig heeft die gevechten kan beslechten”. “Die burgemeester ben ik niet,” bekende ze. Ze voelde zich meer de “verbinder” en “burgermoeder”. Zo haalde Aalsmeer haar bijna twee jaar geleden ook met gejuich binnen.

Ergernis
Verbinder? Dat zie ik anders. Ze was en bleef buitenstaander. Het leek alsof alles buiten haar om gebeurde. Met haar vinger wees ze altijd naar de raadsleden.

Tot de raadsverkiezingen van maart 2014 was er politiek niks aan de hand, het kabbelde op zijn Aalsmeers gezapig voort. De raadsleden waren lief tegen elkaar, maar gingen zich gaandeweg steeds meer ergeren aan haar gedrag, houding, gebrekkige inlevingsvermogen en beperkte kennis en inzicht. Ze faalde in haar publieke optreden op vele fronten. Vooral in haar rol als voorzitter van de gemeenteraad.

Onhoudbaar
In haar speech zei Vonk commissaris van de koning Johan Remkes te hebben verteld dat de bestuurlijke situatie in haar ogen “onhoudbaar” is. Dat klopt. Maar dat geldt niet voor haar conclusie dat er een krachtpatser nodig is die de raadsleden eens eventjes tot de orde roept.

Er is juist behoefte aan een verbinder – precies wat zij niet was. Vandaar dat ze, zoals ze donderdag aangaf, bij de raad het gevoel kreeg dat ze steeds minder welkom was.

Haantjes
Ze kon niet omgaan met haantjes zoals Ronald Fransen (PACT) en Robert van Rijn (VVD), die het soms erg bont maakten. Op een ongrijpbare figuur als Bram Heijstek (HAC) had ze geen vat. Boven de partijen staan? Ho maar, ze trok de coalitiefracties opzichtig voor. En die lieten haar, even opzichtig, aanmodderen, de fractievoorzitters Robbert-Jan van Duijn (CDA) en Helma Persoon (AB) voorop.

Bovendien stond Vonk in de raadzaal het afgelopen jaar pal achter haar wethouders, vergetend dat ze in het huis van de democratie allereerst voorzitter van de gemeenteraad is. Ze sidderde voor de dominante wethouder Gertjan van der Hoeven (AB), het haantje dat ze niet aan kon en dat kon doen en laten wat het wilde.

Angel
Het verbetertraject, dat afgelopen najaar ter hand is genomen, heeft wel íéts opgeleverd. Ja, coalitie en oppositie opereren met meer fatsoen en respect voor elkaar en er worden af en toe dwarsverbanden gelegd. Maar met het aanscherpen van de omgangsregels en het introduceren van een nieuw vergadermodel zijn raad en B&W er niet. De ménsen moeten het doen. En op zich willen en kunnen die het ook best, naar mijn stellige overtuiging.

Maar de angel is er nog niet uit. Dat is de getalsmatige verhouding in de raad: 12 raadsleden van de coalitie van CDA en AB en 11 van de oppositiepartijen VVD, PACT en HAC. Aalsmeer kon en kan dat niet aan, alle mooie woorden van Van Duijn en Persoon na de coalitievorming ten spijt.

12-11
Eén groot probleem is vanzelf verdwenen omdat Jobke Vonk uit eigen beweging opstapt. In een ander netelig probleem zit schot: dolleman Heijstek stelt zich de laatste maanden collegialer op dan in het eerste halfjaar. De 12-11 evenwel blijft.

Het fenomeen 'Vonk' verhulde die venijnige angel. Maar het zicht is na donderdag helderder geworden. De 12-11 ontpopt zich in de raadzaal elke keer opnieuw als een militaire operatie waarin de coalitie aan de ene en de oppositie aan de andere kant millimeter bij millimeter winst probeert te boeken. De coalitie, overtuigd van het eigen gelijk, speelt de oppositie graag de zwarte piet toe, en andersom. De waarheid ligt zonder twijfel ergens in het midden, als zo vaak.

Sleutel
Nu Vonk weggaat en Heijstek bekeerd is, komt de oplossing dichterbij dan ooit. De sleutel is in handen van – Aalsmeerser kan het niet – het CDA. Vorig voorjaar was dat de partij die als coalitiebouwer onder leiding van Van Duijn hoog spel speelde door onvoorwaardelijk voor AB te kiezen en tactische miskleunen van VVD en PACT arrogant af te straffen. Jeugdige overmoed misschien, maar met desastreuze gevolgen.

Van Duijn, die zich donderdag (o toeval) tijdelijk als fractievoorzitter terugtrok, heeft het tij nooit kunnen keren. Mijn hoop is gericht op de nieuwe interim-leider Jaap Overbeek – geen politieke scherpslijper, maar een verbinder.

Voordeel kan zijn dat de CDA'er maar drie maanden de tijd heeft vóór Van Duijn terugkeert in de arena. Ongetwijfeld maakt Overbeek er werk van om de vijf fracties in de raad meer tot elkaar te brengen en om samen op te trekken. Ik kan hem alvast één ding verklappen: dat lukt niet zonder out of the box te denken – het nieuwe wondermiddel.

Nieuwe coalitie
Ik zou zeggen, een schot voor open doel. Stekker eruit en een nieuwe coalitie smeden. De vraag is wel of Overbeek het lef heeft en de mentale kracht. Welke drie fracties Aalsmeer weer rust kunnen geven, laat zich raden.

Die rust is bittere noodzaak wil Aalsmeer zonder Haagse of Haarlemse tussenkomst de volgende raadsverkiezingen in 2018 halen. Het is vier voor twaalf.

Han Carpay

Foto's: burgemeester Jobke Vonk spreekt donderdag voor een verraste raad en een nog meer verraste publieke tribune haar ontslagverklaring uit. In de schorsing daarna praat ze even met haar communicatieadviseurs. (foto's Arjen Vos)