Voor advocate en longarts gezondheid op één, burgemeester worstelt

Door: Joop Kok. (Beschouwing) Tijdens de commissievergadering Luchtvaartzaken op 27 mei, waren strafrechtadvocate Bénédicte Ficq en kinderlongarts Ismé de Kleer het over één ding unaniem eens: in het Schipholbeleid gaan economische belangen boven de gezondheid van mensen. En voor burgemeester Oude Kotte? Die worstelt over zijn rol als burgemeester.

Voor Ficq een reden om samen met Stichting SchipholWatch en mede namens meer dan 900 omwonenden, een aangifte in te dienen tegen Schiphol, KLM, Transavia, hun CEO’s én de Staat. Volgens de stichting zorgen de nachtvluchten voor zo veel slaapproblemen, dat er sprake is van mishandeling. In een gloedvol betoog legde ze uit hoe ze ook in andere strafzaken, de tabaksindustrie Tata Steel en Chemours, opkomt voor de gezondheid van de burger als de centrale overheid het laat afweten. “Stilte is nodig voor de gezondheid van de mens, en dan heb ik het nog niet over alle viezigheid die over ons wordt uitgestrooid, de lucht die we inademen, alle troep die op de akkers neerslaat, en überhaupt nog niet over alle problematieken die samenhangen met een enorm megalomaan Schiphol, maar enkel en alleen over de nachtrust.” Zij gaf aan dat ze er stiekem op hoopte dat de gemeente zich aan zou sluiten.

Ultrafijnstof 
De Kleer vulde de zorg van Ficq van nog eens aan met de opmerking dat we niet eens precies weten wat we inademen en wat daar de gevolgen van zijn. Positief was het in ieder geval niet. “Vliegtuigen stoten ultrafijnstof uit, dat is zó klein dat het direct via de longen in het bloed komt en zo alle organen kan aantasten. Het is vooral schadelijk voor kinderen, ouderen en mensen met luchtweg- of hartproblemen.

Ze pleitte voor het onder druk zetten van de centrale overheid om een onderzoek te doen naar de precieze samenstelling van de uitstoot, naar de langetermijngevolgen daarvan op de gezondheid en voor het nu al starten met maatregelen, bijvoorbeeld het ontzwavelen van de kerosine en minimaliseren van ongelooflijk vervuilende zelf taxiënde vliegtuigen.

Het aanwezige publiek was onder de indruk en reageerde met applaus. Judith Keessen (FlorAalsmeer) verwoordde het als volgt: “Ik denk dat u (Ficq) de stem bent voor veel omwonenden die zich niet begrepen of gezien voelen. Er wordt heel vaak gezegd ga maar verhuizen of zeur niet.”

Centrale overheid buiten de strafzaak
Jelle Buisma (PvdA) gaf aan dat tot nog toe binnen de raad het standpunt werd ingenomen dat het niet hoort om als lagere overheid tegen een hogere overheid te procederen. “In het bestuursrecht is dat best te volgen, maar hoe zit dat in het strafrecht, wat zouden de consequenties zijn als we dat als gemeente zouden doen?” Ficq: “stel de gemeente Aalsmeer doet aangifte en zegt: wij kiezen voor de burger, we kiezen voor de gezondheid, we kiezen voor de nacht, we kiezen voor de burger die uit zijn slaap wordt gevlogen en we doen alleen aangifte tegen de grote slaapverstoorders: Transavia en de KLM. Dat is ook een signaal, ook een pressiemiddel om het OM (Openbaar Ministerie) duidelijk te maken dat u zich op grond van artikel 22 van de grondwet, daartoe verplicht voelt. Een voordeel van het  aansluiten bij deze strafzaak is dat u zelf kunt bepalen tot hoever u wilt gaan. Als u de centrale overheid buiten de strafzaak wilt houden, dan kan dat. Dat maakt de kracht van de strafzaak niet anders. Dat dus.” Opnieuw applaus uit de zaal.

Waterbedeffect
Dick Kuin (AA) wilde direct boter bij de vis en vroeg wat de gemeente het zou kosten om mede te ondertekenen. “Weinig,” was het antwoord, het onderzoek is al gedaan, misschien duizend euro. Met de toezegging dat ik dit in de openbaarheid mag brengen.”

Marion Geisler vroeg zich af wat de gevolgen zouden zijn van het cancelen van de nachtvluchten. Zouden de ochtend- en avonduren dan niet extra belast worden als gevolg van het zogenaamde waterbedeffect? Qua vervuiling zou het dan niets uitmaken en voor kinderen die vroeg naar bed gaan zou het lawaai alleen maar erger worden. “Dat is een zaak voor de politiek,” antwoordde Ficq. De redenering van Ronald Fransen bood meer perspectief. Hij gaf aan dat vooral Transavia voor behoud van de nachtvluchten is. Dan kunnen ze namelijk drie maal per dag met hetzelfde vliegtuig heen en weer vliegen. Dat lukt niet wanneer dat in 18 uur moet. “Eénderde van de vluchten komt dan te vervallen, dat is wel pure winst.”

Erik Abbenhues (VVD), Peter van den Nouland (CDA) en Gerard Winkels (CDA) vonden het een buitengewoon interessante avond en waren zichtbaar onder de indruk van de alarmerende verhalen. Overgaan tot actie? “Eerst maar eens alle voors en tegens op een rijtje zetten,” was het advies van Van den Nouland. Judith Keessen dacht daar heel anders over, conform afspraak onderzoekt de commissie hoe het met de gezondheid van de mensen rond Schiphol is gesteld. Deze avond ging daar over en wat ze te horen kreeg kwam behoorlijk binnen. Zo alarmerend dat ze in wil gaan op de oproep van mevrouw Ficq en dat is de strafzaak ondersteunen. Voor FA staat de uitkomst van het lijstje voors en tegens al vast.

Moralistisch activerend goed verhaal
Nou, daar dacht burgemeester Oude Kotte anders over. “Ja, het is natuurlijk ook een zeer moralistisch goed verhaal dat ze neerzet in een strijd tegen onrecht. Je hebt zin om in de actiestand te komen, maar voordat we dit doen voel ik er ook wel voor om de voors en tegens goed af te wegen. Aan deze aangifte meedoen, zou voor de burger ook wel eens verkeerd uit kunnen pakken.” “Maar met praten hebben we tot nog toe niets bereikt, reageerde Keessen. Erger kan het niet worden. Ik denk dat alleen een heel duidelijk statement ons verder helpt. Aan wat voor nadelen denkt u trouwens?”

Uiterst oncomfortabel
En daar werd het al eerder door Marion Geisler genoemde waterbedeffect genoemd, zonder daarbij in te gaan op de door Fransen genoemde beperking, namelijk het voor een derde wegvallen van de Transavia vluchten. De burgemeester werd persoonlijker en gaf inzicht in de vragen waarmee hij worstelde: “Ik wil de neiging onderdrukken dat ik bij ieder goed verhaal denk: op die trein moet ik springen – het is heel extreem om aangifte strafrechtelijk te doen tegen een bepaalde partij – ik zou me daar als burgemeester uiterst oncomfortabel bij voelen om zo’n aangifte te ondertekenen – als u als raad wil natuurlijk wel, maar als burgemeester zou ik me daar ongemakkelijk bij voelen.”

Besluiten niet te besluiten
Vragen die te maken hebben met hoe Oude Kotte zelf zijn rol als burgemeester ziet. Voor Ficq zou het geen probleem zijn, die zou zeggen: “Als de centrale overheid niet opkomt voor de gezondheid van de burger, dan moet je dat als gedelegeerde overheid doen.” Maar Oude Kotte is geen Ficq, bekneld tussen de tegengestelde standpunten deed hij wat politici in zo’n geval al jaren doen: besluiten niet te besluiten. Het voors- en tegenlijstje van Peter van den Nouland greep hij aan als een reddingsboei. Aangezien hij zelf niet in staat is om zijn dilemma op te lossen, zal al hangend in de reddingsboei de kust al voort dobberend steeds verder uit het zicht raken.

Om iets te bereiken zullen we terug moeten keren naar het elan van de collegebrief van 21 februari 2023 aan minister Harbers. Daarin is te lezen dat:

• Gezondheidsschade onacceptabel is
• Het aantal vluchten fors omlaag moet
• Nachtvluchten direct moeten stoppen

Nu niets doen, maakt je als overheid ongeloofwaardig.

Gepeperde brief aan Harbers over hinder Schiphol
(Foto’s: Jaap Maars)