Deskundigheid en zorgvuldigheid noodzakelijk voor mooi plein

Door: Joop Kok. (Beschouwing) Op Aalsmeer Vandaag van 23 mei lees ik dat in de aan de gemeenteraad  aangeboden kadernota 2025,  het college het voorstel doet om de herinrichting van het Raadhuisplein niet uit te voeren. Ook ziet het college af van de aanleg van de rotonde Stationsweg-Uiterweg-Van Cleeffkade, waartoe de voltallige raad in 2019 via een amendement opdracht had gegeven.

Dat de plannen voor het Raadhuisplein niet worden uitgevoerd, zal niemand betreuren. Of de kosten de ware reden waren, valt te bezien. In de oorspronkelijke plannen van 2019 was er nog sprake van het verplaatsen van de ophaalbrug en het aanbrengen van een ‘dam’ met de nodige bruggenhoofden, zeer kostbare ingrepen die in dit plan niet hoefden te worden uitgevoerd. Het voorstel dat er lag was echter zo onsamenhangend, onpraktisch, karakterloos, kinderlijk naïef en zonder enige allure, dat ik me niet kan voorstellen dat er ook maar één iemand in het gemeentehuis is te vinden die daar de verantwoording voor wil nemen.

Designer en gedragsspecialist
Tijdens de door Ideate georganiseerde klankbordsessies was al snel duidelijk dat er weinig mensen waren die er vertrouwen in hadden. Steeds meer deelnemers kwamen niet opdagen en tijdens de laatste sessie overtrof het aantal begeleiders zelfs het aantal klankbordleden. Maar wat wil je, het inrichten van een publieke ruimte, zoals het Raadhuis- en het Drie Kolommenplein, eist specifieke kennis en kunde om van zo’n onsamenhangend gebied een harmonieus geheel te maken. In ontwerpend Nederland is daar steeds meer oog voor en zijn het vooral landschapsarchitecten en de opleidingen daarvan, die zich hier in specialiseren. Wanneer ik de site van Ideate bekijk en lees dat “Wij je in onze trainingen leren te denken en doen als een designer en gedragsspecialist in het publieke domein” knipperen mijn ogen van de zelfoverschattende pretenties.

Weggegooid geld
Maar hoe nu verder? Het college stelt voor om het raadhuisplein een upgrade te geven door het op te hogen, meer te vergroenen en laadpunten voor elektrische auto’s aan te brengen. Voorstellen waarvan ik denk: gaat dat wel goed komen? Welke garantie kan het college mij geven dat het nu niet opnieuw een allegaartje wordt? Is er wel een analyse gemaakt van wat er mis is gegaan en hoe men dat nu denkt te voorkomen? Is er al een idee van een eindoplossing waar je naar toe wil werken? Zo niet, dan vrees ik dat al het geld dat men in de upgrade stopt weggegooid geld is.

Ruimte voor zitten, groen en water
Toch wil ik niet met deze sombere gedachte mijn beschouwing beëindigen. Toen ik gisteren het architectuurblad ‘de Architect’ uit mijn mailbox viste, viel mijn oog op het artikel:  ‘Traditiebreuk, Groningen viert dat er voor het eerst in 1000 jaar bomen op de Grote Markt staan’. Ooit, als gevolg van de liefde, reisde ik ieder weekend af naar Groningen. Dat er nu op de Grote Markt bomen zouden worden geplant, maakte mij nieuwsgierig. Bovendien vroeg ik mij af of wij, hier in Aalsmeer, daar iets van zouden kunnen leren. Ik lees dat in 2016 de gemeente Groningen tot een herinrichting van de Grote Markt heeft besloten. Zij vond het plein aan de voet van de martinitoren kil, kaal en tochtig en liet door bureau Jan Gehl een vooronderzoek doen. Een vermaarde Deense architect en stedenbouwkundige waar ik al in een eerder verschenen artikel aandacht aan heb besteed. Na het verlenen van de opdracht aan Gehl werden met grote regelmaat gesprekken gevoerd met omwonenden, belanghebbenden en eigen inwoners. Met als resultaat de steeds weer terugkerende vraag naar meer ruimte voor zitten, groen en water.

Programma van eisen
In 2021 komt Gehl in overleg met de gemeente tot het volgende programma van eisen:

• De Grote Markt moet weer het centrale plein worden, het kloppend hart van de stad.
• Een ontmoetingsplein met verblijfskwaliteit, nieuwe ontmoetingsplekken bij zitgelegenheden rond speel- en waterplekken, onder de bomen of op een terras.
• Een levendig plein, met functies als zitten, spelen, ontmoeten, feesten, verblijven en passeren. Functies versterkt door bomen, water, kunst, verlichting en speelaanleidingen. Functies in de wanden van het plein die worden uitgenodigd om meer met het plein te doen.
• Een voetgangersplein, meer ingericht op verblijf en minder op doorgaand verkeer.
• Een klimaat-adaptief plein, grote bomen en water-elementen die voor verkoeling

        zorgen en lichtkleurige bestrating voor minder opwarming op warme dagen.

Wat opvalt is dat voor er ook maar één potloodstreep op papier is gezet, er op zeer professionele wijze onder leiding van een bureau met kennis van zaken alle tijd is genomen om te bepalen van wat de inwoners, gemeente en deskundigen willen.

Eén boom is geen boom
Er wordt een tender uitgeschreven voor het inrichtingsplan dat met vijf inzendingen wordt gewonnen door Vogt Landscape Architect uit Zürich en Berte Daan Landschap uit Leeuwarden. Nathalie de Vries (van het toonaangevende architectenbureau MVRDV) is op dat moment net aangetreden als stadsbouwmeester en zit in de jury. Zij vertelt dat de Zwitsers-Friese combinatie won omdat zij in, tegenstelling tot de andere plannen, de bomen wilden groeperen. ‘Hun insteek was één boom is geen boom: los van elkaar hebben de bomen een ornamentale werking, maar ze clusteren is veel effectiever. Dan kun je echt een schaduwplek maken’. Daarnaast zorgt het groeperen van de bomen, achttien gleditsia’s en tien honingbomen van twaalf meter hoog, ervoor dat de Grote Markt niets van zijn allure verliest. Door de bomen te concentreren op enkele vierkante meters blijft er immers veel over van het oorspronkelijke plein. ‘Vogt verandert de Grote Markt niet in een gigantisch plantsoen of een groen vlak op een plein. Aan de ene kant behoud je het monumentale en het steenachtige, wat ook past bij het karakter, en tegelijkertijd heb je een nieuw element: het groepje bomen met de banken eronder,’ aldus het artikel in ‘de Architect’.

Beeldbepalend
Ook hier kan Aalsmeer iets van leren, namelijk dat het zorgvuldig plaatsen van de juiste bomen op de juiste plek een nieuwe karaktervolle toevoeging kan zijn aan de beleving en bruikbaarheid van het Raadhuisplein. Net als op de Grote Markt in Groningen beeld-bepalend. Dit is wat mij voor ogen staat wanneer het college over vergroenen praat, of dit ook werkelijk staat te gebeuren zal ik voorlopig moeten afwachten.

Afgelopen zaterdag werd officieel het gereedkomen van de inrichting van de Grote Markt gevierd. Volop activiteiten, vanaf half twaalf ’s ochtends tot ’s avonds laat.

(Foto’s: archief AV/Arjen Vos)