Raad van State vernietigt bestemmingsplan Fort Kudelstaart

Door: Klaas Leegwater. Het herziene bestemmingsplan van 2021 voor de ontwikkeling van Fort Kudelstaart is woensdag door de Raad van State van tafel geveegd. De hoogste bestuursrechter stelt dat onvoldoende in de planregels is verzekerd dat de kernkwaliteiten van het Werelderfgoed (Unesco) worden behouden of versterkt. De stichting Werkgroep Fort Kudelstaart, die beroep had aangetekend tegen het raadsbesluit van het bestemmingsplan, wordt hiermee in het gelijkgesteld. De gemeente Aalsmeer zal een nieuw ontwerp bestemmingsplan moeten maken.

De werkgroep, opgericht door een aantal omwonenden in en nabij de Fortbocht, heeft zich vanaf het begin verzet tegen de bouwplannen van het fort dat onderdeel is van de Stelling van Amsterdam. De werkgroep vond het project van ondernemer Martijn de Liefde met onder meer hotel, restaurant, terras, spa, en ondergrondse parkeergarage te grootschalig. De tegenstanders vreesden geluids- en verkeersoverlast, aantasting van het Werelderfgoed en zetten vraagtekens bij de financiële onderbouwing van het project.

Kernkwaliteiten erfgoed
Begin 2021 besloot de voorzieningenrechter de bouwplannen op te schorten. Eind 2021 stelde de gemeenteraad een gewijzigd bestemmingsplan vast. Deze en het originele bestemmingsplan uit 2020 werden woensdag door de Raad van State vernietigd. Voornaamste argument van de hoogste bestuursrechter is dat onvoldoende in de planregels verzekerd is dat de kernkwaliteiten van Werelderfgoed De Stelling van Amsterdam worden behouden of versterkt. Dit is in strijd met de geldende Provinciale Ruimtelijke Verordening (PRV).

Ondergrondse garage
Zwaarste aantasting van ‘de kernkwaliteiten’ is geplande bouw van een ondergrondse parkeergarage, zo staat in het vonnis. Die constatering stond eerder ook in een onderzoeksrapport van Arcadis dat een HIA (Heritage Impact Assessment) uitvoerde. ICOMOS, het adviesorgaan van werelderfgoedorganisatie Unesco, concludeerde in november 2022 dat de bouwplannen een ernstige inbreuk vormden op de integriteit en authenticiteit van het fort. Het Unesco-rapport maakte geen onderdeel uit van de al lopende beroepsprocedure.

De Raad van State beoordeelde andere punten die tijdens de beroepsprocedure werden behandeld als ongegrond. De bezwaren van de werkgroep over de verwachte parkeer- en verkeersoverlast, geluidshinder en financiële haalbaarheid van het project wees de bestuursrechter van de hand. Ook het beroep van onderhoudsbedrijf Marine Service tegen het opzeggen van de huurruimte op het fort door de gemeente werd ongegrond verklaard. 

Oproep tot overleg
Emile Abbing van Stichting Werkgroep Fort Kudelstaart is tevreden met de uitkomst van de beroepsprocedure. “De Raad van State heeft bevestigd wat wij al vier jaar zeggen. De plannen van ondernemer De Liefde zijn te grootschalig en te belastend voor het fort. Het Unesco-Werelderfgoed kan gelukkig behouden blijven.” Abbing hoopt dat de gemeente nu met de werkgroep in gesprek wil, “we kruisen al vier jaar de degens, laten we eindelijk eens in overleg gaan om te kijken wat wel en niet kan. Want ook wij willen graag dat er iets gebeurt met het fort.” 

‘Alle vertrouwen in’
Ondernemer Martijn de Liefde laat in een eerste korte reactie weten dat het punt van de PRV-regelgeving, waar de rechter zijn uitspraak op baseerde, hersteld kan worden in een volgend bestemmingsplan. “Dus ik heb er nog steeds alle vertrouwen in dat ik van het fort een prachtige locatie kan maken.” Hoe en op welke wijze De Liefde ziet dat bestaande regelgeving alsnog in zijn voordeel kan uitvallen kan de ontwikkelaar niet aangeven, “ik wil de uitspraak eerst nog eens grondig bestuderen.”

De Liefde heeft het fort al enige jaren van de gemeente in bruikleen, in afwachting van het tekenen van de erfpachtovereenkomst na het onherroepelijk vaststellen van het bestemmingsplan. Nu de bestuursrechter het bestemmingsplan heeft vernietigd is onduidelijk wat het gevolg is in de verhouding tussen De Liefde en de gemeente en of voorafgaand aan een nieuw bestemmingsplan zich ook andere kandidaten kunnen melden voor plannen met het fort.

Uitspraak bestuderen
De gemeente Aalsmeer kan nog niet inhoudelijk reageren op de uitspraak. “We gaan de uitspraak zorgvuldig bestuderen en starten een onderzoek naar de vervolgstappen met betrekking tot de ontwikkeling van het fort Kudelstaart,” meldt een woordvoerder. 

De gemeente, die is veroordeeld tot het betalen van de proceskosten en een vergoeding aan de werkgroep, heeft tot nu toe ruim 1,2 miljoen euro uitgegeven met betrekking tot het fort (aankoop, restauratie, onderhoud en juridische bijstand). Eerder is een Meerjarenonderhoudsplan opgesteld met een begroting van ruim 3,4 miljoen euro. Zolang er geen erfpachtovereenkomst is afgesloten, is de gemeente als eigenaar verantwoordelijk om onveilige situaties op het verouderde fort te herstellen.

Relevante artikelen:
Bouwplan is ernstige inbreuk
Miljoenen nodig voor onderhoud
Rechter zet plannen on hold

Foto’s archief AV/Arjen Vos