Pierre’s Pennenstreken: ‘Makkelijke taal’

Door: Pierre Tuning. (Pennenstreek 492) Een nieuwigheid bij de nieuwsuitzendingen van het NOS Journaal op de televisie is het Journaal in Makkelijke Taal dat om vijf uur ’s middags wordt uitgezonden op NPO 1. Waar is dat gedoe nou allemaal voor nodig?

‘Als publieke omroep heeft de NOS de taak om nieuws toegankelijk te maken voor iedereen. Dus ook voor mensen die moeite hebben met de Nederlandse taal. In Nederland gaat het om 2,5 miljoen mensen,’ verklaart de NOS. ‘Het nieuwe journaal heeft minder onderwerpen dan de andere journaals. De presentator geeft meer uitleg en er worden geen moeilijke woorden gebruikt. Ook het tempo en het gebruik van beeld is rustiger.’

‘BBB!’ zou ik zeggen. ‘Beschamend, Beklagenswaardig en…Begrijpelijk!’ Want het zijn de jarenlange Bezuinigingen die de Behoefte schiep aan zo’n ‘makkelijk’ journaal. In de eerste plaats de verwaarlozing van het onderwijs, waardoor steeds meer mensen ‘moeite hebben met de Nederlandse taal’. In de jaren tachtig, toen ik als redacteur begon bij het NOS Journaal (tv), waren er zo’n anderhalf miljoen Nederlanders die niet goed konden lezen, schrijven en rekenen, nu is dat opgelopen tot tweeënhalf miljoen ‘laaggeletterden’.

En door de bezuinigingen bij de omroep is het NOS Journaal steeds ‘taliger’ geworden. De presentator in de studio en de verslaggever ‘ter plaatse’ die het nieuws ‘vertellen’ zijn de goedkoopste manier om het nieuws te brengen. Je ziet bij voorbeeld Lidwien Gevers of Gerri Eickhof voor een gesloten politiebureau of rechtbank vertellen over een misdaad die daar uren geleden is behandeld. Het was interessanter geweest als ze die dag aan een mini-documentaire had kunnen monteren, met opnamen van het plaats-delict, getuigenverklaringen, bekenden van het slachtoffer en/of de dader enzovoort. Maar ja, dat kost het inhuren van een camera- en geluidsman en een middag montagetijd met een video-editor. En als er een graficus aan te pas komt en er veel filmarchief moet worden opgevraagd bij Beeld en Geluid, lopen de kosten nog verder op. ‘Een beeld zegt meer dan duizend woorden,’ – is een bekende wijsheid. Het betekent dat een filmisch beeldverhaal veel informatiever en begrijpelijker zou overkomen dan ‘makkelijke taal’.

Maar zoiets is door een halve eeuw overheidsbeleid onmogelijk geworden. De mediawet van CDA-minister Elco Brinkman (1983) maakte de financiering van de Publieke Omroep afhankelijk van reclame-inkomsten (de STER) en door de komst van de commerciële omroep(en) werden de kijkcijfers bepalend. Vervolgens werd de Omroepbijdrage (luister- en kijkgelden) vervangen door een belastingverhoging (in 2000 door VVD-minister Gerrit Zalm – die en passant ook nog de miljoenen van het Omroepfonds inpalmde) en heeft de politiek een grotere invloed op de omroep gekregen. En dat hebben we geweten – steeds maar afknijpen die hap! In 2010 werd door het ‘gedoogkabinet’ Rutte (met Wilders) afgesproken 200 miljoen te bezuinigen. In 2013 is sprake van weer 100 miljoen. De laatste bezuiniging wordt door het huidige rampkabinet doorgevoerd. De NPO ‘haalde opgelucht adem’: ‘slechts 100 miljoen’! Wilders wil de Publieke Omroep helemaal opheffen, maar is daar niet is geslaagd…

Na mijn vertrek in 2004 bij de tv-journaalredactie werd die met Radio1-redactie samengevoegd – wat uiteraard de dominantie van het ‘gesproken woord’ sterk bevorderde – en werd de video-editor wegbezuinigd. De redacteuren moeten nu zelf op hun werkplek voor een beeldscherm met een koptelefoon op hun onderwerp monteren.

Televisie is beeld dat beweegt – en heeft veel meer mogelijkheden dan een mond die beweegt! De ‘laaggeletterde kijker’ zou veel beter bediend zijn met een informatief beeldverhaal, dan met het kleutertje-luister van het Journaal in Makkelijke Taal. Maar dat is tegenwoordig niet meer te betalen.