Historische uitspraak: Staat heeft burgers onvoldoende beschermd

Een overwinning voor de stichting Recht op Bescherming Vlieghinder (RBV). De rechtbank in Den Haag gaf de stichting gisteren gelijk en stelt dat de Staat in strijd handelt met het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens door omwonenden van Schiphol geen adequate rechtsbescherming te bieden en hun belangen ondergeschikt te maken aan die van de luchtvaart.

Door: Joop Kok. (beschouwing) 30 Januari om half tien begon de inhoudelijke behandeling van de door de Stichting Recht op Bescherming Vlieghinder (RBV) aangespannen mensenrechtenzaak: ‘Wonen in een gezonde leefomgeving is een mensenrecht’. Channa Samkalden en Elles ten Vergert van mensenrechtenadvocatenkantoor Prakken d’Oliveira voerden toen namens stichting RBV het woord. Beide advocaten stelden dat in zestien gemeenten in de wijde omtrek van Schiphol door meer dan 10 procent van de inwoners ernstige geluidhinder werd ervaren. In sommige gemeentes vielen die percentages nog veel hoger uit. Gemeentes in de directe nabijheid van Schiphol, zoals Aalsmeer en Uithoorn zelfs 40 en 34 procent.

De geluidhinder die dagelijks werd ervaren was volgens de advocaten veel groter dan het aantal dat de staat opgaf. In de rekenmodellen werd te weinig rekening gehouden met de geluidsoverlast voor bewoners die verder weg, maar wel onder de aanvliegroutes van Schiphol, wonen. Door hinder sterk te onderschatten en economisch belang te overschatten werden omwonenden van Schiphol een sluitpost.

Volgens de RBV handelde de Staat hiermee in strijd met het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens dat stelt dat overheden burgers moeten beschermen en het recht op ongestoord wonen moeten garanderen.

Historische uitspraak
Rechtbank Den Haag heeft gisteren in een bodemprocedure de stichting in haar stellingname gelijk gegeven en de historische uitspraak gedaan dat de staat haar burgers onvoldoende heeft beschermd. De Staat heeft steeds de ‘hubfunctie’ en de groei van Schiphol vooropgesteld. Eerst is onderzocht wat nodig was om die functie te waarborgen. De uitkomst van die afweging heeft bepaald welke ruimte er voor andere belangen was.

Luchtvaartverkeersbesluit uit 2008  
De RBV eiste dat de Staat meetbare regels vastlegt en gaf daarbij een voorkeur aan voor de veel strengere normen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) voor vliegtuiglawaai. Normen die niet bindend zijn voor Den Haag. Bij toepassing van die regels zou het aantal vluchten fors moeten krimpen. Volgens RBV geen probleem, een aantal van 350 of zelfs 250 duizend vluchten per jaar zou geen negatieve gevolgen hoeven te hebben voor de Nederlandse economie. Een forse krimp ten opzichte van de 500.000 die zijn toegestaan en de 442.000 die plaatsvonden. In die eis ging de rechtbank niet mee, het is aan de Staat zelf hoe de geluidshinder te beperken. Wel beveelt de rechter dat de staat het Luchtvaartverkeersbesluit uit 2008 binnen een jaar actualiseert en handhaaft en daarin de belangen van de omwonenden meer gewicht geeft.

RBV schrijft geschiedenis
In de praktijk wordt de LBV niet gehandhaafd. In plaats daarvan gebruikt Schiphol sinds 2010 het Nieuw Normen- en Handhavingsstelsel (NNHS) om geluidshinder te beperken. Het NNHS is echter niet wettelijk vastgelegd en staat in sommige gevallen meer geluidshinder toe dan het wettelijk vastgestelde LBV. Als Schiphol zich zou houden aan het LVB, zouden er jaarlijks nog maar zo’n 400.000 vliegbewegingen mogen plaatsvinden, bleek vorig jaar uit onderzoek in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het bestuur van RBV en de advocaten zijn heel gelukkig met deze uitspraak. Het vonnis laat zien dat het voeren van een rechtszaak zin heeft. RBV schrijft geschiedenis.

De rechter legt geen dwangsom op, de Staat wordt geacht veroordelingen na te komen, en in de praktijk heeft de Staat dat tot op heden in de regel ook gedaan. ‘Het oordeel van de rechter is glashelder’, reageert het ministerie. Het erkent dat er meer aandacht moet komen voor de zorgen van de omwonenden van Schiphol. De luchthaven zegt dat het daar al aan werkt. Het is nog niet duidelijk of de staat in beroep gaat.

Schiphol wijst op het eigen plan tegen geluidsoverlast, het weren van de meest lawaaierige toestellen en een nachtsluiting. Op de langere termijn wil de luchthaven niet afgerekend worden op het aantal vliegbewegingen, maar op ‘bewezen minder hinder en minder uitstoot’.