Lída draagt vrede uit met haar schilderijen

Door: Jan Dreschler. Ze is een frêle verschijning in de grote expositieruimte van het Flower Art Museum; ze gesticuleert veel en zit vol boeiende verhalen. Eigenlijk ziet ze eruit als een ballerina, maar de wens om dat te worden werd bruut geblokkeerd door het Iraanse regime. We hebben het over Lída Sherafatmand, internationaal erkend kunstenaar die de plaats waar ze gewoonlijk schildert in Noord-Macedonië voor vijf weken verwisseld heeft voor Aalsmeer. Ze maakt hier een aantal nieuwe kunstwerken in het kasje naast de ingang van het Flower Art Museum en slaapt bij de vrijwilligers van het museum.

Lída werd geboren in Iran, waar ze tot haar dertiende woonde. Toen ze drie was, begon de oorlog en daarna was het allemaal heel erg onveilig en ook traumatisch. “Dagelijks waren er tijdens de lagere schooltijd bombardementen, waarbij in de schuilkelders een onderkomen moest worden gezocht. Maar er was nog een trauma, namelijk het gedrag van de overheid waarbij je je zoveel mogelijk moest bedekken. Als er iets was waar ik niet tegen kon, was dat het wel. Ik had een enorme behoefte tot expressie, interactie met de omgeving, dansend door het leven gaan, en dat kan nu eenmaal niet onder al dat textiel. Het was claustrofobisch. Ik wilde dolgraag op ballet, maar dat was uit den boze. Dat was veel te westers. Ik ben op mijn 29e alsnog op ballet gegaan, maar dan word je geen primaballerina meer. Maar de sierlijkheid van ballet vertaal ik ook naar mijn werk. Zo ga ik toch nog dansend door het leven”

Brief naar de minister
Uiteindelijk is het hele gezin, vader, moeder en drie kinderen, gevlucht naar Malta. De eindbestemming was eigenlijk het Verenigd Koninkrijk, maar ze besloten eerst naar een kleiner en overzichtelijk eiland te gaan. Ze zijn er nooit meer weggegaan. “Het is dan ook een prachtig eiland. Alleen, er wordt heel veel nieuw gebouwd en in mijn beleving wordt het eiland daardoor ook geruïneerd. Ik heb een brief geschreven naar de minister: ‘Stop met al die nieuwbouw of je verliest een artiest die haar heil elders gaat zoeken.’ Maar ja, vastgoedontwikkelaars brengen meer geld in het laatje dan een kunstenaar.”

Omgaan met de natuur is voor Lída een eerste levensvoorwaarde, zegt ze. Ze vond dat in Noord-Macedonië, meer specifiek bij het Ohridmeer. “Daar verblijf ik sinds 2018. Het is een uurtje vliegen vanaf Malta en er is een directe vlucht, dus ik bezoek regelmatig mijn familie.
Ik ben vrijgezel. Ik ben altijd zo intensief met de kunst bezig geweest dat een gezin er nooit van gekomen is. Maar als het voorbij komt, sta ik er open voor.”

Engelen en bloemen tekenen
De basis voor die kunst werd al gelegd in haar derde levensjaar. “Je betrekt als kind alles op jezelf, dus toen er een zwaar bombardement was, moest ik huilen en dacht ik: ‘Wat doe ik verkeerd dat er zoveel narigheid uit de hemel komt?’ en ik bad dat het anders zou worden. Vanuit die ervaring begon ik het licht te tekenen en engelen en bloemen. Met andere woorden: de lucht zou niet gevuld moeten zijn met ellende, maar met vrede, schoonheid en harmonie.”

De mensen om me heen vonden haar behoorlijk naïef. ‘Je snapt niet hoe de wereld in elkaar zit,’ zeiden ze.

‘Ik ben niet naïef’
“Als reactie daarop ben ik politieke wetenschappen gaan studeren en daarin ook afgestudeerd. Ik wilde laten zien dat ik wel degelijk wist hoe de wereld in elkaar stak. Ik ben zelfs aan mijn promotie begonnen en heb op verschillende plekken lezingen gehouden, onder andere aan de Universiteit van Amsterdam, maar ook aan de London School of Economics.

Mijn boodschap was: ik ben niet naïef en ik wil serieus genomen worden. En als je mij niet serieus neemt, is dat ook een vorm van onderdrukking. Niet zoals in mijn vaderland gebeurde, maar toch: het is een achterstelling van vrouwen. Als ik dan in mijn jurk met een bloem in het haar op een conferentie kwam, gaf dat nog wel wat verwarring, zo van: ‘Is zij hier wel op de goeie plek?’ Maar als ik het woord kreeg, veranderde dat.”

Positief effect op patiënten
Dat avontuur richting politieke wetenschappen hield geen stand, want de kunst bleef trekken bij Lída. Inmiddels heeft zij vele schilderijen gemaakt en ook in ongeveer 22 verschillende landen exposities gehouden, waaronder in Rusland. “Wat mijn schilderijen willen uitdragen is toch nog steeds die boodschap van vrede via bloemen. En zo begint bijna elk schilderij met dat ik iets voor me zie, zoals dat driejarige meisje, en daarmee aan de slag ga. Het is gebleken dat mijn schilderijen ook een rustgevende werking hebben en ze worden gebruikt in ziekenhuizen vanwege het positieve effect op patiënten.”

Enige museum in zijn soort
Door zoveel met bloemen bezig te zijn dacht ze op een gegeven moment: er zou een museum moeten zijn dat zich speciaal richt op bloemen. Bij het  googelen kwam Lída uit bij het Flower Art Museum in Aalsmeer, het enige in zijn soort ter wereld. Ze kwam in contact met directeur Constantijn Hoffscholte en dat leidde tot een expositie in 2022. En nu was er de uitnodiging om een aantal weken hier te komen werken. De resultaten daarvan zullen in 2027 getoond worden in een nieuwe expositie in het Flower Art Museum.

Samenwerking met Rijksmuseum
Inmiddels is ze al begonnen en heeft daarbij bijzondere plannen. “Ik wil me verdiepen in zeventiende-eeuwse stillevens en zoek daarin de samenwerking met het Rijksmuseum. Mijn bedoeling is om die klassieke stillevens als het ware te vertalen naar deze tijd en ze opnieuw tot leven te laten komen. Een ander project is dat ik samenwerking heb met zangeres Nina Lynn en een illustratie mag maken voor haar nieuwe album.”

Eenden en ganzen
Ze vindt Aalsmeer een hele fijne plek om te zijn, zegt ze. “Überhaupt vind ik Nederland fijn omdat mensen zo open zijn en vriendelijk. Het land mag dan wat vlakker zijn dan Noord-Macedonië, maar er is wel heel veel water waar ik erg van geniet. Ik zie hier een hoop eenden en ganzen. Waar ik vandaan kom, zijn er alleen maar zwanen.” Gevraagd naar de toekomst zegt ze: “Ik heb een droom dat ik nog eens een atelier zal hebben midden in een groot veld met bloemen.”

(Foto’s: Jaap Maars)