Jan Jongkind, markant en een beetje eigenzinnig

Door: Jan Dreschler. Hij was een zeilmaker van wereldklasse en stond aan de basis van menig internationaal succes van anderen. Jan Jongkind overleed op 6 juni jongstleden en werd in stilte begraven. Daarmee verloor Aalsmeer een markante persoonlijkheid en een man die veel bereikt heeft. Hij was ondernemend, stond altijd klaar voor anderen, maar was ook wel een beetje eigenzinnig.

Jan Jongkind werd geboren in 1932 op een woonark aan de Oosteinderweg, in het Farregat.  Mede doordat zijn ouders in de oorlog gescheiden zijn heeft hij niet in alle opzichten een onbezorgde jeugd gehad. Zijn levensmotto was dan ook: “nooit meer armoede.”  In de jaren vijftig speelde hij gitaar in bandjes en ontmoette ook zijn latere vrouw Til. Het was liefde op het eerste gezicht.  Er werden twee jongens geboren in respectievelijk 1965 en 1967.  Robin en Bjørn.

Dé zeilmaker van de wereld
Op enig moment is hij gaan werken bij zeilmakerij van Kerskens (nu Kempers) en daar heeft hij het vak geleerd. Vervolgens stapte hij over naar zeilmakerij Dragt. De zaken gingen goed en Jan besloot in de jaren vijftig een boerderij te kopen aan de Uiterweg  om voor zichzelf te beginnen en was daarbij bijzonder succesvol. Ook was hij innovatief.  Hij hoorde over het gebruik van de stof Dacron voor het vervaardigen van zeilen. Hij reed naar Zwitserland waar dit, zo vernam hij, gefabriceerd zou worden om tot de conclusie te komen dat het product uit Amerika kwam. Dus toog hij daarnaar toe om persoonlijk Dacron te introduceren in de Nederlandse zeilmarkt. En toen ging het los. Zijn zeilen gingen de hele wereld over. In 1960 was er de eerste Olympische zeilkampioen die met zijn zeilen over de finish kwam. Er zouden er velen volgen. Je zou kunnen zeggen dat hij in de periode van 1950 tot 1970 dé zeilmaker van de wereld was. Op een gegeven moment was het zo dat bij internationale wedstrijden zo’n 90% van de zeilen uit zijn bedrijf afkomstig was. In 1960 is de boerderij aan de Uiterweg platgegaan en is er een nieuwe zeilmakerij gekomen. Ook zelf zeilde hij op meer dan gemiddeld niveau. Hij deed dat in de Flying Dutchman en ook in de Drakenklasse.  Hij ging voor het zeilen de hele wereld over, en nam ook altijd wel wat zeilen mee om onderweg te verkopen.

Voorpagina Telegraaf
Jan deed in 1964 mee aan de Olympische race in de Drakenklasse. Hij voer al langer in die klasse met twee maten en werd daarmee in 1962 Nederlands kampioen.  Zij mochten vervolgens naar de Olympische Spelen toe, maar daar werden door de Watersportverbond wel eisen aan gesteld. Zo wilde zij dat de stuurman vervangen werd door iemand uit de watersportbond. Dat heeft geleid tot gebeurtenissen die op de voorpagina van Telegraaf terecht kwamen. Na de eerste twee races stond het team op de dertiende plaats. Maar er ontstond een conflict tussen Jan Jongkind en de toegevoegde stuurman Van Duyl. Jongkind vond dat Van Duyl door zijn gedrag hun zeilprestaties belemmerde en deed zijn beklag. Daar werd maar weinig mee gedaan. Het liep hoog op en Jongkind besloot na die tweede race te vertrekken. Hij nam het vliegtuig en ging naar huis. Dat leidde tot artikelen in de landelijke pers waarin beeldend beschreven werd hoe hij ’s nachts uit Tokio vertrok en in de druilerige regen op Schiphol aankwam. Ook AalsmeerVandaag wijdde er een paar jaar geleden al een stukje aan in de oude rubriek Sport Op Zondag.

Beiden werden na afloop bestraft door de Koninklijk Verbond van Nederlandse Watersport Verenigingen, Van Duyl vanwege zijn gedrag en Jongkind omdat hij zo maar vertrokken was. Ze zijn gedurende twee jaar uitgesloten geweest van deelname aan internationale toernooien.

Dit in het oog springend Olympisch drama zou gemakkelijk de aandacht afleiden van de mens Jan Jongkind, een markante Aalsmeerder die veel voor Aalsmeer en de watersport gedaan heeft. Een greep daaruit.

Vliegbrevet
Jan Startte het tijdschrift Bakboord. In feite was dat de voorloper van de Waterkampioen. Zelf was hij een gepassioneerd fotograaf en om zijn foto’s heen werd het blad vormgegeven. Nadeel was dat adverteren niet mocht van het Watersportverbond, waardoor het moeilijk was om het blad rendabel te houden.  Toen daarna de Waterkampioen verscheen mocht adverteren ineens wel. In 1982 is hij medeoprichter geweest van ‘IJszeilvereniging de Westeinder’, die nog steeds bestaat. Ook waren er ludieke acties. Zo werd ooit de watertoren versierd met bloemen. Gewoon omdat het leuk was. Zoals gezegd was zijn grote hobby het fotograferen en later ook filmen. Hij maakte films van de pramenrace en het bloemencorso en bewerkte deze ook. Eind jaren zestig is hij een zeilmakerij gestart in Italië aan het Comomeer. Dat heeft een paar jaar geduurd. Binnen Europa verplaatste hij zich met een ‘kever’ en later met een rode Mercedes. Op enig moment vond hij dat hij ook een vliegbrevet moest halen en dat kwam er ook. In de jaren zeventig nam hij zijn kinderen geregeld mee uit vliegen. Zijn zoon Bjørn herinnert zich tochtjes met een vliegtuig naar Zeeland, naar Texel en naar diverse zeilevenementen.

Sterretje
De hoogtijdagen van het bedrijf waren in de vijftiger en zestiger jaren, maar ook daarna bleef Jan actief. Toen in de jaren zeventig het surfen populair werd maakte hij zeilen voor surfplanken. Zijn zeilen zijn altijd herkenbaar geweest door een sterretje. Nog steeds kun je van dat soort zeilen tegenkomen op de Westeinderplas, onder meer bij de zeilboten van zeilschool Aalsmeer. Want, nadat het bedrijf was gestopt was Jan actief bij de zeilschool van Peter de Wit. Hij maakte er alle zeilen. Hij was populair bij de jeugd op de zeilschool en kon met smaak vertellen over zijn avonturen en alle facetten van de zeilsport.

Fantastische fokken
Jan was altijd op het water te vinden. Het bijzondere was dat hij zelf niet kon zwemmen.  Als men zich daarover verbaasde was zijn antwoord “dan moet je maar niet overboord vallen.” De beide zoons hebben een boeiende jeugd gehad. “Het was bij ons nooit saai” zegt Bjørn“ Er gebeurde van alles. We zijn zelfs een paar maanden naar Canada geëmigreerd om tot conclusie te komen dat dat toch niet de beste plek voor ons was. Als kinderen werden wij vrij opgevoed en als iets een keer niet lukte dan was het motto ‘daar leer je van’. Zeilmaker Eddy Keijzers, werkte heel lang met Jan samen. “Ik ben op een moment naast Jan gaan werken en eigenlijk kun je zeggen dat ik alles van hem geleerd heb. Hij kon hele goede zeilen maken en zijn fokken waren ronduit fantastisch. Hij deed het nog op de ambachtelijke manier. En zelfs toen anderen met computergestuurde programma’s de zeilen vervaardigden kwamen de mensen toch bij Jan terecht, omdat hij gewoon de beste zeilen maakte.  Ik kon goed met hem samenwerken. Hij had wel een sterke mening over dingen. Ik probeerde ook wel eens iets voor mezelf uit, maar uiteindelijk was zijn manier dan toch het beste.  “Neem dat nou maar van mij aan” zei hij dan. Hij was ook niet te beroerd om je te wijzen op het feit dat je zeil bij het uitvaren verkeerd stond: “kijk eens naar dat zeil” of “een piloot kijkt ook niet pas na het opstijgen of alles het wel doet!”

De ´Jongkindrace´
Dat eigenzinnige herkent ook Peter de Wit, tot voor kort eigenaar van Zeilschool Aalsmeer. “Jan was een bijzondere man. Hij stond altijd voor iedereen klaar met hulp en oplossingen. Voor de zeilschool is hij ruim 25 jaar actief geweest met meestal waardevolle ideeën, met een unieke ontwikkeling van de leszeilen. Ook maakte hij mooie foto’s en filmpjes van de lesgroepen. Wel konden we regelmatig botsen over de bedrijfsvoering en de opleiding.”

Door de zeilschool wordt nog jaarlijks de ‘Jongkindrace’ gehouden. Jan heeft dat al heel lang geleden ingesteld om bij de jeugd interesse te wekken voor het wedstrijdzeilen.

Keurmeester herkende het sterretje
Alexandra Verbeek die in de tachtiger jaren op hoog niveau zeilde, waaronder het Europees kampioenschap zegt: “Jan stond aan de basis van mijn succes. Ik was 14 en zeilde met een Optimist. Mijn vader vond dat ik vooral met Nederlands materiaal zou moeten zeilen, dus hij had een beroep gedaan op Jan Jongkind om een zeil te maken voor mijn boot. Toen tijdens het Europese kampioenschap op het Ballatonmeer in Hongarije het zeil zoals gebruikelijk werd gekeurd door een keurmeester herkende hij het sterretje en zei “dit zeil is van Jan Jongkind”. Hij vond het heel bijzonder. Met dat zeil ging ik als een raket. Jan verstond zijn vak. Hij was technisch zeer bekwaam en had de gave om echt goede wedstrijdzeilen te maken. Dat konden maar heel weinig mensen.”

Foto’s archief familie Jongkind en Jan Dreschler (zeil met sterretje)