‘Het is belangrijk om het verhaal levend te houden’

Door: Jan Dreschler. Op 4 mei 2024 is het dodenherdenking. We leggen dan kransen en bloemen bij de plaquette op de muur van het gemeentehuis met daarop elf namen van Aalsmeerders die omkwamen tijdens de oorlogsjaren. Eén van hen is Henk van Winkel die al op de eerste oorlogsdag, 10 mei 1940, sneuvelde. Zijn zus, mevrouw C.E. Baarse-van Winkel, inmiddels 101 jaar oud, legt een krans.

Het gezin Van Winkel woonde in de twintiger jaren van de vorige eeuw op de Aalsmeerderdijk in de buurt van de Bennebroekerweg. Er werden drie kinderen geboren, Hendrik Wijnand (Henk) (1921) Catharina Elisabeth (Trien) (1922) en Marrijtje (1924). Met Trien Baarse en haar nicht Emma van Zwieten duiken we in de geschiedenis.

Rustige jongen
Toen Trien twaalf jaar was verhuisde het gezin naar Aalsmeer en vestigde zich in de Ophelialaan. Hoe herinnert zij zich haar broer? “Henk was een rustige Jongen hij was lief en gemakkelijk in de omgang. Hij voetbalde veel en ging ook geregeld fietsen met vrienden.”

Na de lagere school volgde hij de Ulo en toen? “Het was crisistijd en het was het niet zo gemakkelijk om werk te vinden.”

Uiteindelijk nam Henk het besluit om bij de marine te gaan. Hij was toen achttien jaar oud. In augustus 1939 werd hij toegelaten tot de krijgsmacht en gestationeerd in een kazerne in Rotterdam. Er waren daar circa 450 beroepsmariniers waarvan een groot deel in opleiding.

Verheugd over uniform
Met de kerst kwam er een brief uit Rotterdam waarin hij vertelde dat het goed met hem ging en hij merkte verheugd op dat ze binnenkort allemaal een uniform zouden krijgen. In april 1940 besloot het gezin Van Winkel om hem in Rotterdam een bezoek te brengen om te zien hoe hij het daar had. Ze brachten een deel van de dag met elkaar door. Daarna hebben ze Henk niet meer teruggezien.

Hevige gevechten
Op 10 mei 1940 viel Duitsland ons land binnen. Een groot deel van het Duitse leger trok bij Roermond de grens over. Daar waren ook de eerste gevechtshandelingen.  Zij wilden via Dordrecht en Rotterdam zo snel mogelijk doorstoten naar het regeringscentrum in Den Haag en namen daartoe een aantal voorbereidende acties.

In de vroege ochtenduren van die 10e mei landde op de Maas in Rotterdam twaalf watervliegtuigen met ongeveer 120 Duitse soldaten aan boord die zich vervolgens in rubberbootjes naar strategische punten op de beide Maasoevers begaven. Ook kwam er nog versterking van enige tientallen parachutisten die gedropt waren bij het Feyenoord stadion.

Hun opdracht was om de bruggen veilig te stellen zodat de invasiemacht snel op kon rukken naar Den Haag om de regering in handen te krijgen. Behalve de mariniers waren er in Rotterdam ook leden van de landmacht, maar dit was vooral verzorgend en logistiek personeel. Zodra de Duitsers waren ontdekt kwam de Nederlanders in verweer.

Er zijn daar vervolgens hevige gevechten uitgebroken met grote verliezen, aanvankelijk vooral aan Duitse zijde. Het was een chaotische situatie, vooral ook omdat er geen coördinatie was tussen de soldaten van de landmacht en de leiding van de marine. De mariniers zaten verschanst in het Maashotel aan De Boompjes. Van daaruit werden langdurig schoten gewisseld met de Duitsers. ’s Avonds kwam er een lichtspoorgranaat via het bovenraam het gebouw binnen en al spoedig stond alles in lichterlaaie.

Ergens tijdens die verschrikkelijke uren is ook Henk om het leven gekomen. Zijn stoffelijk overschot is niet meer teruggevonden.

Dat alles gebeurde op de eerste oorlogsdag. Pas vier dagen later was het bekende bombardement op Rotterdam, vrijwel onmiddellijk gevolgd door de capitulatie van Nederland in een schooltje in Rijsoord, een gehucht net onder Rotterdam.

Somber in huis
Mevrouw Baarse kan zich niet meer herinneren hoe het bericht over het sneuvelen van haar broer in Aalsmeer terecht is gekomen. “Wel weet ik nog dat mijn ouders op 15 mei naar Rotterdam zijn gegaan om te horen hoe het allemaal was gebeurd.”

Van de periode daarna staat haar vooral de sfeer in huis nog scherp in de herinnering. “Ik heb mijn ouders zien huilen. Het was somber in huis. De gordijnen bleven gesloten en de stemming was bedrukt.”

In de periode daarna was er natuurlijk de bezetting met alle zorgen van dien. Vader en moeder moesten geholpen worden en iedereen was bezig met overleven. Er werd nog maar weinig gesproken over het grote verdriet dat hen had getroffen. Hulpverlening in het kader van wat zij meemaakten was er niet. “Je moest het zelf maar oplossen.”

Er is niet veel wat nog aan Henk herinnert. In het oude huisje aan de Oosteinderweg waar mevrouw Baarse nog zelfstandig woont, is maar één fotootje van hem. “Vroeger ging je niet zo vaak op de foto!”

Mooie gedachte
In Rhenen op de Grebbeberg is een ‘Monument voor de Vermisten’ met alle namen van mensen die in de oorlog sneuvelden en niet begraven konden worden, waaronder H.W. van Winkel. En dan is er die naam op de muur van het gemeentehuis van Aalsmeer.

Mevrouw Baarse vind het een mooie gedachte dat zij daar op 4 mei een krans mag leggen. “Want,” zegt ze “er zijn niet zoveel mensen die nog kunnen vertellen over toen. Ik ben één van de weinigen. En het is belangrijk om het verhaal levend te houden, zeker in deze tijd”

Zo geldt ook deze vierde mei wat Leo Vroman ooit schreef:

‘Kom vanavond met verhalen, Hoe de oorlog is verdwenen
En herhaal ze honderd malen, Alle malen zal ik wenen.’

(Bronnen: Website mariniersmuseum / ‘De zwarte duivels’, door Bert Honselaar met dank aan Sander Bosman)