KCA swingt in Bacchus

Door: Pierre Tuning. ‘It don’t mean a thing if it ain’t got that swing’. Michael Varekamp zingt het op vrijdagavond op het eerste–, Esther van Hees zingt het op het laatste concert zondagmiddag in Bacchus. Het liedje uit The Duke Ellington Songbook is typerend voor het hele KCA jazzweekend.

Het leven van zwarte jazzmuzikanten begint bij een zware, moeilijke jeugd. Dat is de hele twintigste eeuw zo. Zeker geldt dat voor Louis Armstrong en Ella Fitzgerald – de jazzgrootheden op wie, drie concerten achter elkaar, de schijnwerpers worden gericht. Dat blijkt ook uit het verhaal dat trompettist/zanger Michael Varekamp over zijn grote voorganger Louis ‘Satchmo’ Armstrong vertelt. Hoe een verwilderde donkere jongen uit een achterstandswijk in een opvangtehuis leert trompetspelen – en gaat meespelen bij de vele orkesten die bij feesten en begrafenissen door de zwarte buurt van New Orleans marcheren en in ruige kroegen en bordelen spelen.

De band speelt de nummers uit die tijd, met veelzeggende titels als: ‘Red Light Stomp’ en ‘Drunk Song’. Van de ‘womanizer’ en pianist Fats Waller uiteraard het schijnheilige ‘Ain’t Misbehavin’ – maar ook een compositie van de bekendste klarinettist uit New Orleans, de import-Fransman Sidney Bechet: ‘Petite Fleur’, prachtig vertolkt door Peter Verhas.

Voorbeeld
Hoe de jonge Louis carrière maakt in Chicago, waar hij eerst de tweede trompet speelt bij zijn grote voorbeeld King Oliver, maar – gepusht door zijn vrouw, de pianiste Lil Hardin – zijn eigen weg gaat als solist en bandleider van de Hot Five en Hot Seven. ‘Zo heeft een vrouw de jazz geschapen,’ zegt Michael. In de jaren dertig speelt Louis als stersolist en als grote voorbeeld van alle jazzmuzikanten bij zijn eigen bigband. Tijdens de ‘Jazz Revival’ van na de oorlog begint hij weer met zijn vertrouwde New Orleans formatie (trompet-trombone-klarinet): de ‘All Stars’. Dus spelen de ‘All Stars’ van Michael Varekamp de nummers waarmee Satchmo beroemd is geworden, zoals ‘Mack the Knife’ – oorspronkelijk een lied uit de Driestuiversopera (Dreigroschenoper) van de schrijver Bertolt Brecht en de componist Kurt Weill. En de muzikanten gaan helemaal uit hun dak – een luid zingende Michael voorop – bij ‘I’m Walkin’’ en ‘Oh Marie’. Om, ondanks al het slechte nieuws van de laatste tijd, te besluiten met – hoe kan het anders – ‘What a Beautiful World’.

Nalatenschap
Trompettist Loet van der Lee legt de nadruk op de muzikale nalatenschap van de jazzpionier Louis Armstrong. Je hoort aan het spel van Loet hoe generaties trompettisten hun revolutionaire vindingen aan de jazzmuziek hebben toegevoegd – en een geheel nieuwe speelstijl hebben ontwikkeld. Toch heeft het kwartet met Jos van Beest op piano, Edwin Corzelius op bas en Ben Schröder drums, nagenoeg dezelfde samenstelling als die op het album van 1957 van Louis Armstrong met Oscar Peterson: trompetsolist met ritmesectie.

Maar het virtuoze spel van Loet van der Lee doet meer aan moderne ‘beboppers’ Kenny Dorham en Freddy Hubbard denken – ook als hij begint met zijn persoonlijke trompetversie van ‘Hello Dolly’, de grote hit van Louis Armstrong uit 1964. Toch… als Loet het overbekende ‘Summertime’ inzet, doet hij dat met de glasheldere klaroenstoten zoals Armstrong dat gedaan heeft op het album Ella & Louis. En op een album van het duo staat ook ‘A Foggy Day’ dat hier uiteraard een volledig andere behandeling ondergaat. En ‘Body and Soul’ krijgt, na een mooie intro van pianist Jos van Best, een bijzonder Latin tintje.

‘Je moet de bal het werk laten doen’ – in dit geval: de muziek laten spreken. Met dat devies zijn de vier muzikanten aan het werk. Zij spelen de blues – ‘de blues is de basis’ – maar wel in bebopstijl. En een bijzonder expressieve ‘Autumn Leaves’ is geïnspireerd door de uitvoering die Miles Davis ooit aan dat nummer heeft gegeven. Pas bij ‘Bye Bye Blackbird’ krijgt het enthousiaste Bacchus-publiek gelegenheid om het overbekende refrein mee te zingen: ‘Blackbird, bye, bye.’ Maar niet voor altijd…

Wonder
Bacchus, zondagmiddag 29 augustus 2021. ‘Af en toe gebeurt er tijdens jazzconcerten wel eens een wonder. In een van mijn columns heb ik over jazz geschreven: “In elk optreden kan een adembenemende sfeer ontstaan, waarbij je het gevoel krijgt dat de hele wereld zo hoort te zijn als hij is. Als je nergens meer aan denkt en er alleen muziek is.” Dat is mij van tijd tot tijd overkomen tijdens het concert van zangeres Esther van Hees (die inviel voor de zieke Mirjam van Dam) met het trio van bassist Sven Schuster.’

Op mijn leeftijd komen emoties wat dichter aan het oppervlak te liggen. Dat moet dan maar. Laat ik dus eerlijk zeggen dat wat ik hier schrijf, ik ook aan Esther heb gemaild: ‘Prachtig, prachtig. Ik ben ooit wel eens ontroerd geweest door Greetje Kauffeld, een enkele keer door Rita Reys en ook eens door Sarah Vaughan (beide laatsten op het North Sea Jazz Festival). Maar gisterenmiddag ook door jou… Als ik het zou moeten beschrijven – en dat ga ik doen, wat ik moet nog een verslag maken van het jazzweekend – zou ik zeggen dat het van een grote “swingende intimiteit” is.

Dat je je zo goed – en in zo’n korte tijd – hebt voorbereid op de levensbeschrijving en het repertoire van Ella… indrukwekkend! Bovendien bracht je het “als een vis in het water” – met een trio bovendien, waarmee je voor het eerst optrad.’

Aan Sven Schuster mailde ik: ‘Wat een fantastisch concert was dat gisteren. Je hebt een groep van grote klasse bij elkaar gekregen, die met elkaar tot enorme hoogten zijn gestegen. Jijzelf – indrukwekkende gestreken-bassolo’s – en ook Esther van Hees…: onvergetelijk! Ik kan nog effe doorgaan met superlatieven, maar laat ik het hier voorlopig bij laten. Dat selfie van jullie vieren aan het slot – jullie waren zo vrolijk! – zou ik dat “toe gemaild” kunnen krijgen? Ik zag dat jullie net zo genoten hebben als het publiek – daar gaat het om!’

Dat ‘selfie’ heb ik gelukkig gekregen. Gelukkig!

Foto’s Jaap Maars