‘Hartverscheurend om naar deze foto’s te kijken’

Door: Conny Vos. Aan de muren van het Oude Raadhuis zijn komende maanden foto’s te zien die het schokkende verhaal vertellen over het huidige leven in Oekraïne. Een veld vol granaattrechters met soldaten in loopgraven. Een blauwe hoed van een opa die van zijn fiets werd geblazen toen een Russische kamikaze drone naast hem ontplofte. Een bushokje met vrolijke graffiti kapot geschoten door kogels. Acht Oekraïense fotografen legden de veelzeggende en vaak confronterende beelden vast.

Onder grote belangstelling werd zaterdagmiddag 29 juni de expositie ‘Ukraine Contrast’ geopend. Bob Deen van het Instituut Clingendael kon helaas niet aanwezig zijn om de opening te verrichten, maar in zijn plaats sprak Ulla Eurich voorzitter van de stichting Kunst en Cultuur Aalsmeer het gemêleerde gezelschap in het Engels toe. “De foto’s zijn niet alleen kunst, maar ze geven inzicht in wat een verwoestende oorlog doet met een land en zijn inwoners. De oorlog in Oekraïne herinnert ons eraan dat vrede en vrijheid niet als vanzelfsprekend gezien kunnen worden. Strikt gesproken zijn de moedige Oekraïners de poortwachters van onze vrijheid in hun strijd tegen de Russische agressor. En dat betekent dat we niet langs de zijlijn moeten blijven staan maar moeten helpen.” Voor Eurich als curator van deze tentoonstelling is het duidelijk dat kunst hier een rol in kan spelen.

‘Het zijn geen militairen die sterven maar dichters, schilders en leraren…’

Het initiatief voor de expositie werd genomen door Patricia Vogels en Frank Klaassen van de Stichting Lifeline Ukraine en de inhoud werd samengesteld door Rick Westphal, Rob de Vos en Diana Chavdar van de Strong Through Art Foundation. Hoewel Diana al 28 jaar in Nederland woont, komt ze oorspronkelijk uit Oekraïne. Ze sprak het publiek toe in het Nederlands en in het Oekraïens. Emotioneel deelde ze een gedicht geschreven door de dichter Hlib Habich, die tijdens de strijd overleden is. Zijn afscheid is te zien op een foto van Nelli Spirina. Tijdens de rondleiding vertelde Diana gepassioneerd waarom juist die foto haar zo aangreep. “Het zijn geen militairen die sterven. Het zijn dichters, schilders en leraren.” Ze wees op een gezellig tafereel van een man met zijn dochters. Op een andere foto staat hij als militair. Hij overleed in 2022 op 41-jarige leeftijd en liet zijn vrouw en twee dochters achter. Het was Ruslan Borovyk, een van de fotografen. Diana heeft groot respect voor deze mannen en vrouwen met camera’s: “Ze zien het op hun netvlies, dan moeten ze het in hun hart verwerken en daarna moeten ze de moed hebben om het te delen met ons. Als wij erover praten geeft dat verbinding.”

‘Onze verantwoordelijkheid’
Veel naar Nederland gevluchte Oekraïners waren naar de expositie komen kijken. De beelden riepen herinneringen op. “Het is niet moeilijk om naar deze foto’s te kijken, het is hartverscheurend,” reageert een jonge vrouw, “de vader van mijn kind wordt vermist. Ik weet niet eens of hij nog leeft. Ik heb heel hard gehuild. Maar het is onze verantwoordelijkheid om dit te laten zien.”

Een moeder en haar dochter bekeken de foto’s van Kiev, in beeld gebracht door Heleen Klop. Ze herinnerden elkaar aan de goede tijden. “Het Onafhankelijksplein is het centrale plein in de hoofdstad. Ik ging daar uit met mijn vrienden,” vertelt de dochter die nu in Nederland studeert, “vergelijkbaar met de dam in Amsterdam.” Ze zijn dankbaar dat ze nu in veiligheid zijn.

‘De oorlog is nooit uit mijn hart’
Een man wijst op een verwoest flatgebouw in Dnipro, gefotografeerd door Yurii Stefanyak. “Hier woonde ik vlakbij. Ik was vaak in die straat,” zegt hij, “het gebeurde op een zaterdagavond in januari, dus er waren veel mensen thuis.” Zijn vrouw en hun vijfjarige zoontje vluchtten al eerder. “Ze hadden niets meegenomen, want we dachten dat het voor een á twee weken zou zijn. Ik ben in maart 2022 naar Nederland gekomen. Mijn zoontje is inmiddels acht jaar. Mijn ouders wonen nog in Oekraïne. We hebben elke dag contact. De stad Dnipro ligt ver van de frontlinie, maar je weet nooit wanneer de volgende bom valt. Het is niet moeilijk om deze foto’s te zien, want ik zie deze beelden nog elke dag.” Op zijn telefoon toonde hij een foto van eenzelfde flat die zeer recent nog was gebombardeerd, “de oorlog is nooit uit mijn hart.”

Te koop
De meeste foto’s zijn te koop en de opbrengst gaat naar de Strong Through Art Foundation voor kinderen die slachtoffer zijn van de oorlog. Eén foto verwisselde tijdens de opening al van eigenaar. De exposite ‘Ukraine Contrast’ is nog tot en met 18 augustus te zien in Het Oude Raadhuis op vrijdag, zaterdag en zondag van 14 tot 17 uur, Dorpsstraat 9 Aalsmeer.

(Foto’s: Jaap Maars, zie ook de galerij onder de advertentie van Bakkerij Vooges)