Pierre’s Pennenstreken: ‘Uitslachtpartij’

Tijdens de uitslagenavond droeg Pierre Tuning drie columns voor. Vandaag zullen deze alle drie op AalsmeerVandaag verschijnen.

Door: Pierre Tuning. Pennenstreek 432. Mij werd gevraagd, op 16 maart 2022, de uitslagenavond van de gemeenteraadsverkiezingen, enkele columns voor te lezen. Deze zijn via een ‘livestream’ uit gezonden. Wel een verschil met de jaren zeventig toen ik als 27-jarige ‘fractievoorzitter’ (als eenmansfractie!) voor de leeuwen werd gegooid:

Ik heb twee perioden in de gemeenteraad gezeten. De eerste keer, van 1970 tot 1976, als eenmansfractie voor D66; de tweede keer, van 2002 tot 2010, als lid van de fractie van PACT (combinatie van PvdA, GroenLinks en D66). Daar zit dertig jaar tussen. En misschien is het interessant om die twee perioden met elkaar te vergelijken.

Wat in de eerste plaats opvalt: in de jaren zeventig waren er minder ambtenaren (zo was er geen Afdeling Voorlichting – burgemeester Leo Brouwer zei: ‘Dat doe ik zelf wel.’); er was minder papier (alles moest moeizaam gefotokopieerd – en gestencild! – worden); er was bijgevolg minder informatie (alleen het hoognodige stond in het raadsvoorstel) en er was minder openbaarheid (de voorstellen werden in vijf besloten commissies van bijstand vóórbesproken). Vooral dat laatste was voor mij als D66’er een doorn in het oog. Alles moest openbaar: de informatievoorziening, de vergaderingen etc.

Informatiewedloop
Nou, dat hebben we geweten! Na dertig jaar is nagenoeg alles openbaar geworden. De Raad wordt overladen met informatie, rapporten, adviezen van deskundigen, ambtenaren en bureaus. Met behulp van ambtelijke diensten en externe bureaus is alles zo ondoorzichtig gemaakt, dat er een bóvengemiddelde deskùndigheid voor nodig is om er met een kritische blik naar te kijken. Op die manier is de openbaarheid onschadelijk gemaakt. Dat lijkt opzettelijk. Maar het hoeft niet altijd bewust te zijn gebeurd.

De gemeentepolitiek is ook steeds onoverzichtelijker geworden door de groei van het aantal inwoners, de toegenomen welvaart, de toegenomen mobiliteit, de toegenomen regelgeving door provincie en rijk, het hogere opleidingsniveau van ambtenaren, bestuurders, raadsleden en burgers, en vooral… de enorme informatielawine via steeds meer media.

De groei van het aantal inwoners is onder meer het gevolg van de toestroom van burgers van buiten onze gemeentegrenzen; ook ambtenaren wonen niet meer in de gemeente waar zij werken – vaak zijn het ingehuurde ZZP’ers die graag uren schrijven. Wat de stroperigheid bevordert…

Ook de betere opleiding van bestuurders, ambtenaren en… raadsleden vergroten de kloof met het ‘gewone volk’. Wij hebben ooit gedacht dat met de computer alles papierloos zou worden! Maar de printers zijn metershoge stapels papier gaan spugen, raadsleden worden overladen met talloze overbodige in glanzende kleurendruk verschijnende tijdschriften en folders. Nu zijn daar een eindeloze vloed van e-mails en informatieve websites bijgekomen. Dank zij de wonderen van het Internet kan de belangstellende burger zien, waar onze bestuurders mee te maken krijgen. Als-die het wil!

Dat zijn in de eerste plaats zo’n 40 kadernota’s: door de gemeenteraad (eerder) vastgestelde beleidskaders. Dan zijn er zo’n 25 bestemmingsplannen en omgevingsvergunningen: ‘geldende plannen’ en ‘plannen in procedure’. Bovendien blijken er ongeveer 380 regelingen en verordeningen te bestaan. Alles te vinden op de gemeentesite. Héél transparant.

Maar er is natuurlijk geen wethouder – laat staan een raadslid – die door de bomen het bos kan zien. De enigen die er mogelijk iets van snappen, zijn ambtenaren. Zij zijn het immers die al die nota’s, plannen en regelingen hebben opgesteld.

Is er een oplossing?
Het is de omgekeerde wereld om de raadsleden een cursus aan te bieden. Zo’n cursus moet juist gericht zijn op wethouders en ambtenaren. Die moeten onderwezen worden in het zich uitdrukken in verstaanbaar en bondig Nederlands en het als de pest vermijden van bestuurlijke geheimtaal. En elke vier jaar, als er weer verkiezingen in zicht zijn, een verplichte bijscholingscursus! De informatiekloof dichten! Het afschaffen van afkortingen! Geen namen noemen van personen of wetten die niemand kent! De gemeentelijke cultuur heeft zich zo ontwikkeld, dat wie iets niet begrijpt, er beschaamd het zwijgen toe doet. De ander ‘zal het wel weten’. Hou daarmee op! Eis uitleg!

De burger heeft recht op helderheid. Dan kan hij tenminste een keuze maken, als er verkiezingen worden gehouden.

Pierre Tuning is journalist. Vele jaren redacteur bij het NOS Journaal. Was gerespecteerd raadslid van D66, later PACT, inmiddels geen raadslid meer maar lijstduwer van D66. Liefhebber van jazz, steekt dat niet onder stoelen of banken.

Foto Jaap Maars

(advertentie)