Pierre’s Pennenstreken: ‘Pijnlijk’

Door: Pierre Tuning (Pennenstreek 490)Een foto van een Oekraïense huiskamer. Een prachtige foto. En een verschrikkelijke foto. Een prachtige foto van iets verschrikkelijks.

We zien een ruime woonkamer met een inrichting zoals wij die ook bij de meer welgestelde Nederlanders zouden kunnen aantreffen. De ramen – en het gapende gat in de muur – bieden uitzicht op een weelderige tuin, waar het goed toeven moet zijn geweest. Maar ook zien wij door het rechter raam het geschonden huis van de buren…

Wat is hier gebeurd? De foto is gemaakt tijdens het Russische bombardement op Pisky, een villawijk tien kilometer ten noordwesten van de stad Donetsk en twee kilometer bij het vliegveld vandaan. Toen in 2014 de Russischtalige separatisten in de oostelijke grensstreek tegen de pro-westerse regering in Kiev in opstand kwamen, konden zij na een bloedige oorlog met de steun van een Russische bezettingsmacht de ‘zelfstandige’ ‘volksrepubliek Donetsk‘ en de ‘volksrepubliek Loegansk‘ uitroepen – die, net als de Krim, onderdelen van Rusland zouden worden.

Toen dat gebeurde was er van Pisky, dat in het jaar 2001 nog 2160 inwoners telde, nagenoeg niets meer over. Iedereen gevlucht of gedood, een spookachtig samenraapsel van zwartgeblakerde ruïnes en welig tierend onkruid. De fotograaf Ruslan Borovyk die actief heeft meegevochten bij de verdediging van het vliegveld van Donetsk en die de moed had de ondergang van deze eens zo welvarende villawijk vast te leggen, heeft zijn reportages niet lang overleefd. Bij de Russische invasie van 2024 meldde hij zich onmiddellijk aan het front. Om kort daarna te sneuvelen…

Gedicht
De foto ‘Huiskamer in Pisky’ van de oorlogsheld, maakte deel uit van de indrukwekkende tentoonstelling Ukraine Contrast, die in het Oude Raadhuis te zien was van 29 juni tot 16 augustus 2024. Hij is pijnlijk prachtig en hangt nu aan de muur in ons huis. Een ‘vermaning’ dat ons leven in vrede niet altijd vanzelfsprekend is en dat ook jouw interieur er zo uit kan zien als de oorlog jouw straat bereikt.

Pijnlijk en prachtig… Ik moet denken aan het gedicht van Simon Carmiggelt, dat ik koos uit het hoofd te leren voor het vak Nederlands op het uloexamen in 1958:

Louter droefheid
Ik voel mij somber. Ei, wat zal ik doen?
Een platte geest dronk nu een glaasje.
Maar ik ben een poëtisch baasje
en ga mijn weemoed in een versje doen.

Dat is het voordeel van mijn gave.
De burger kan zijn ei niet kwijt,
terwijl ik, rustig, mijn neerslachtigheid
gelijk een paardje voor mijn kar laat draven.

Is het volbracht, dan ben ik opgelucht.
‘k Heb schoonheid uit mijn pijn gewrongen.
Mijn lieve pen heeft mooi gezongen.
Ik stap in bed. Ik geeuw en zucht.

En staan mijn versjes later soms te kijk
in ‘Gouden aren’ of in ‘Dichterschat’,
dan zegt de leraar bij deez’ pennenspat:
‘Kijk jongens, hier had hij het moejelijk.’

Terwijl de Oekraïense fototentoonstelling in het Oude Raadhuis te zien was, werd door KCA het thema bekendgemaakt voor de Gedichtentuin 2024: ‘DANS’. ‘Op het illustere Boomkwekerskerkhof in Aalsmeer ontvouwt zich in september weer iets bijzonders: de Gedichtentuin van Stichting Kunst en Cultuur Aalsmeer. Als de zomer zich langzaam terugtrekt en de herfst haar intrede doet, krijgt het doorgaans gesloten kerkhof een nieuwe dimensie. Het toont de pennenvruchten van talrijke dichters rond het thema ‘dans’ en belooft een inspirerende en meeslepende ervaring te worden waarin kunst en natuur elkaar ontmoeten en versterken. Terwijl je in de serene rust van het Boomkwekerskerkhof tussen magistrale oude bomen wandelt, kun je je laten meevoeren door de verzen die over liefde, vreugde, verdriet en herinnering vertellen. Allemaal verweven met de universele taal van dans. Het is een evenement dat niet alleen liefhebbers van poëzie zal aanspreken, maar ook iedereen die op zoek is naar een moment van bezinning en schoonheid. Open in de weekenden van 7/8, 14/15 en 21/22 september van 12 tot 17 uur.’

Ik kon deze dichterlijke aankondiging niet los zien van wat (ook door KCA) in het Oude Raadhuis werd getoond. En ik realiseerde mij dat opening van de Gedichtentuin precies samenviel met het einde van de Feestweek. Daarom bedacht ik het volgende gedicht: 

Vulkaanrondeel
Wij huppelen, dartelen en springen op de helling der vulkaan.
Dat daar iemand voor moet sterven, gaat ons helemaal niet aan.
In Europa wordt gevochten, Oekraïne vecht voor ons bestaan.
Wij huppelen, dartelen en springen op de helling der vulkaan.
Het nieuws van marteling en lijden, ach, wat hebben wij daaraan?
Voor ons zijn festivals pas dingen waarvoor wij in actie gaan.
Wij huppelen, dartelen en springen op de helling der vulkaan.
Dat daar iemand voor moet sterven, gaat ons helemaal niet aan.

Wat de Russen in Oekraïne hebben aangericht, is goed te zien in de documentaire ’20 Days in Mariupol’ – een Oekraïense journalist van Associated Press heeft nauwgezet vastgelegd wat er is gebeurd met die belegerde stad. Zijn verslag is begin 2024 uitgezonden door de VPRO en is nog steeds te zien op YouTube.