Pierre’s Pennenstreken: ‘Heldenhappenings’

Door Pierre Tuning. Pennenstreek 429. ‘Wat is een held? Iemand die straffeloos onvoorzichtig is geweest,’ schreef Willem Frederik Hermans in De donkere kamer van Damocles. Wikipedia definieert het anders: ‘Een held (mannelijk) of heldin (vrouwelijk) is een bestaand, fictief of historisch persoon die, wanneer geconfronteerd met gevaar en rampspoed of vanuit een zwakke positie, moed en de bereidheid tot zelfopoffering betoont voor een grotere zaak. Aanvankelijk had dit heldendom vaak te maken met strijd of het uitblinken in iets, maar later werd dit uitgebreid tot een meer algemeen moreel uitblinken.’

Dat laatste lijkt meer op de heldin die Gerard Reve beschrijft in het gedicht ‘Roeping’:
Zuster Immaculata die al vier en dertig jaar
verlamde oude mensen wast, in bed verschoont,
en eten voert,
zal nooit haar naam vermeld zien.
Maar elke ongewassen aap die met een bord: dat hij
vóór dit, of tegen dat is, het verkeer verspert,
ziet ’s avonds zijn smoel op de tee vee.
Toch goed dat er een God is.

Met de expositie ‘Helden in de zorg’ brengen de kunstenaars Jennifer Bergkamp en Erik de Rijk in het Oude Raadhuis van Aalsmeer een kunstzinnige ode aan de zorgmedewerkers. Tekenaar Jennifer Bergkamp – zelf verpleegkundige – verzamelde een aantal verhalen van collega’s en ving hun persoonlijkheden in prachtige portretten in pastel. Fotograaf Erik de Rijk mocht Aalsmeerse verpleegkundigen, zorgmedewerkers, mantelzorgers en ondersteunend personeel volgen in hun werk en ze fotografisch portretteren.

Ontroerend
De verkiezingscampagnes voor de gemeenteraad gaan in de volgende versnelling. De kandidaten hebben het druk. Ik sta op de lijst voor D66, dus zondagochtend 20 februari 2022 moet ik naar de opname voor een gefilmd portretje op de website. Gauw, want Marijke en ik willen om twaalf uur naar de opening in het Oude Raadhuis. Daar is het druk – en vol. Veel ‘helden’, hun ‘cliënten’ en familieleden. De vrijwilligers van de KCA-organisatie natuurlijk (Ulla Eurich en Joke van Klink) – en een paar kunstliefhebbers. We krijgen een glaasje prosecco aangereikt en zoeken in een rustiger zaaltje de hartroerende pasteltekeningen van Jennifer op. Met haar bijpassende verhalen… wat beschrijft zij het prachtig! En liefdevol. Een multitalent, niet alleen in de zorg, maar evenzeer als tekenares en schrijfster. Je krijgt tranen in je ogen als je het verhaal ‘Bets’ leest:

Goedemorgen zuster, hoor ik uit twee bedden in de huiskamer. Het komt niet vaak voor dat we van een echtpaar beide echtelieden in zorg hebben, nog minder vaak dat ze allebei palliatieve zorg ontvangen. Hun beider dagen zijn geteld, liet ik even binnenkomen voordat ik binnenstapte, hoe moeilijk moet dat zijn; zelf terminaal ziek en je partner in dezelfde situatie zien. Hoe zwaar de situatie leek, zo liefdevol was die in de praktijk. Onze zorgtijden zijn aangepast aan hun gezamenlijk ontbijt en na 19.30 uur willen ze de rest van hun avond graag ongestoord doorbrengen. Met een monter ‘Wie wil er eerst?’ begin ik de zorg voor meneer, waarbij mevrouw mij in het oog houdt en mij liefdevolle aanwijzingen geeft. Daarna mevrouw waarbij meneer hetzelfde doet. Na de zorg heb ik nog wat ruimte voor de koffie en stel ik toch de vraag die mij bezighield: ‘Ik kan mij alleen maar een voorstelling maken van hoe heftig deze periode moet zijn voor jullie, hoe ervaren jullie deze periode samen?’ ‘Ach zuster, als je zo een mooi en vol huwelijk samen mag afsluiten. Wanneer je weet dat je geen van beide alleen achterblijft, hoe mooi is dat eigenlijk?’ Net zo mooi als wanneer je partner midden in zijn eigen ellende jouw parfum aangeeft. ‘Ze ruikt graag lekker, zuster.’

Enigszins aangeslagen trachten wij in het volle zaaltje de openingstoespraken te volgen die namens KCA (Ulla Eurich), het Buurtzorg team Rijsenhout-Aalsmeer (Jennifer Bergkamp) en Buurtzorg Internationaal (Thijs de Blok) worden uitgesproken. Erik de Rijk deelt zijn ervaringen als fotograaf in de vier Aalsmeerse zorginstellingen. Dan zijn er bloemen en applaus… voordat wij ons haasten naar de volgende helden.

Overdonderend
In ’Bacchus XL’ speelden drie ‘muzikale helden’, het Folke Nauta Pianotrio in het kader van het Wittgenstein Project. De briljante pianist Folke Nauta richt zich de laatste tien jaar op muziek voor de linkerhand vanwege een aandoening (focale dystonie) in zijn rechterhand. Hij ontdekte de goeddeels vergeten kamermuziek die is geschreven voor de roemruchte eenarmige pianist Paul Wittgenstein, en wordt gesteund door hoogbegaafde musici als klarinettist Lars Wouters van den Oudenweijer en altvioliste Elisabeth Smalt (van het Prisma Strijktrio).
In het bruisende muziekleven van Wenen waren in het begin van de 20ste eeuw tal van componisten actief, die onder invloed van fameuze voorgangers als Brahms, Tsjaikovski, Schumann, Grieg, Saint-Saëns, Richard Strauss, Gounod en Fauré, prachtige kamermuziek schreven voor ‘piano linkerhand’. Het is een onvergetelijke gebeurtenis om Folke Nauta met zijn linkerhand te zien – en te horen! – pianospelen. Vooral de Symfonische metamorfosen uit ‘der Fledermaus’ van Johann Strauss jr., die Leopold Godowsky (1870-1938) tot stand bracht, blijken van een overdonderend notenbeeld te zijn voorzien. Een van de bezoekers zegt daarover: als mijn pianoleraar Willem Keessen die melodieën speelde, was dat maar met een kwart van de noten – en dan nog met twee handen!
Dan het prachtige samenspel van het drietal in ‘Trio in g’ van Josef Labor (1842-1924). Wat mooi dat dat ooit ‘voor piano linkerhand’ gecomponeerd is. Ook de cultuur heeft veel moeten inleveren, tijdens deze zorgelijke coronacrisis. Maar ook de helden van ‘deze tak van sport’ hebben deze zware periode weten te doorstaan.

Als we naar huis gaan, zeg ik tegen Marijke: ‘Heb jij iemand van de plaatselijke politiek gezien? Het is toch campagnetijd? Iedereen maakt zich druk over de zorg, over de cultuur en al dat soort dingen… eigenlijk is het teleurstellend.’ Waarop Marijke zegt: ‘Weet je het nou nog niet? Aalsmeer en cultuur… het interesseert ze allemaal geen reet!’