Collectief wonen: ‘beter samen dan ieder voor zich’

Door: Jan Dreschler. Het moge duidelijk zijn dat we in Nederland kampen met een flink woningtekort. Er is te weinig gebouwd voor nieuwe doelgroepen en een deel van de eengezinswoningen wordt bewoond door senioren die zoveel ruimte helemaal niet nodig hebben. Dat geldt bijvoorbeeld voor heel wat mensen in wijken uit de zeventiger jaren, zoals de Hornmeer. Theo Bergonje en Jos Buskermolen hebben een plan dat hierop inspeelt: collectief wonen. Dat vraagt om de inzet van burgers en bestuurlijke moed van de gemeente.

Theo Bergonje (73) werkte een flink deel van zijn leven voor het Rijkswaterstaat en hield zich daar onder andere bezig met collectieve vervoerssystemen en watermanagement. Hij is met pensioen, maar heeft nog heel wat bezigheden. Zo is hij de  klimaatburgemeester van Aalsmeer en in die hoedanigheid geeft hij gevraagd en ongevraagd advies aan de gemeente Aalsmeer en aan burgers.

Jos Buskermolen (67) werkte voor de overheid en woningbouw corporaties waar hij zich bezig hield met woningbeheer, projectontwikkeling en stadsvernieuwing.

Gelijkgestemden
Bij de minstens honderd bezoeken die Theo als energiecoach in Aalsmeer en de Haarlemmermeer aflegde om mensen te adviseren over energiebesparing kwam het gesprek heel vaak op de toekomst. Hoe kun je er voor zorgen dat je geschikte huisvesting hebt als je ouder wordt en alles je niet meer even gemakkelijk afgaat? Tiny houses lijkt een initiatief dat meer gericht is op jongeren. Voor ouderen zou een vorm van collectief wonen de oplossing kunnen zijn. Hij gaf ruchtbaarheid aan dat idee en kwam al snel in contact met zo’n vijftien gelijkgezinden waaronder Jos. Inmiddels is er een eerste bijeenkomst geweest in de bibliotheek en is er een afspraak met de wethouder. Kortom, het begin is er.

Theo en Jos blijken elkaar goed aan te vullen. Theo’s vaardigheden liggen op het gebied van de public relations. Hij weet mensen enthousiast te maken. En verder is hij deskundig op het gebied van klimaatbeheersing. Jos heeft vanuit zijn werkzaam leven veel ervaring met het opzetten van woningbouwprojecten.

Sociaal contact
Wat is collectief wonen? Jos zet uiteen dat het gaat om een complex van tenminste twintig woningen, dat samen met de toekomstige bewoners ontwikkeld wordt. “Er wordt met elkaar nagedacht over de voorzieningen in het complex. De gedachte is dat je beter een aantal dingen samen kunt doen dan ieder voor zich. Zo is het denkbaar dat er een gezamenlijke tuin is, een ontmoetingsruimte voor sociaal contact, een logeervoorziening en een ruimte met wasmachines, zodat je dat niet thuis hoeft te doen. Als men er eenmaal woont, kunnen ook op sociaal gebied dingen gezamenlijk worden ondernomen, zoals bijvoorbeeld gezamenlijk koken. Aangezien de behoefte aan mobiliteit bij het ouder worden afneemt is ook te denken aan het delen van een aantal auto’s. Ook dat verlaagt de kosten en vermindert de behoefte aan parkeerplekken.”

Uitgangspunt daarbij: niets is verplicht. De bewoners maken zelf de keuze of ze deelnemen aan een gezamenlijke voorziening.

“Een belangrijk onderdeel van het concept zal klimaatadaptatief zijn, groene daken, nul op de meter en in de zomer een aangenaam koele woning” voegt de klimaatburgemeester toe. Dat alles onder het motto: ‘niet iedereen kan alles, maar iedereen kan wel wat!’

Jos vult aan: “Een dergelijk complex komt tegemoet aan dingen die als je oud bent steeds belangrijker worden, namelijk onderling contact en sociale veiligheid.”

‘We hebben haast’
Er zijn vier elementen die een rol spelen: tijd, grond, financiering en de hulp van de gemeente. Normaal heeft een nieuw nieuwbouwproject een ontwikkeltijd van een jaar of tien. “Zoveel tijd hebben we niet,” zegt Jos, “we hebben haast, dus het moet binnen vijf jaar.” Wat betreft plekken waar een dergelijk initiatief gestalte zou kunnen krijgen, passeren enkele locaties de revue zoals het voormalig schoolgebouw De Hoeksteen, het begin van de Bilderdammerweg, in de volksmond de Gribus geheten, de Oosteinderdriehoek of Hoofdweg-Zuid. “Let wel, dit zijn locaties waar het zou kunnen en waarvoor er nog geen nadere invulling lijkt te zijn. Maar zonder de gemeente die ons faciliteert en de eigenaar van de betreffende grond zal het niet gaan.”

Kleurrijk gezelschap
Aan de kant van de geïnteresseerde senioren zijn er volgens beide mannen geen problemen. Het zijn er nu vijftien maar het kunnen er gemakkelijk vijftig worden. Hun interesse gaat verder dan alleen maar instemmend knikken. Allen schreven een persoonlijk verhaal over hun omstandigheden en de wens om collectief te wonen. Naast die motivatie maakten zij een beschilderde pop om als het ware te visualiseren dat dit kleurrijk gezelschap echt deze gezamenlijke wens heeft. Daarmee is het niet alleen een woningbouwproject, maar ook een sociaal project.

Perspectief
De eerste stappen zijn gezet. Er staat een afspraak met de wethouder. “We komen nu in het stadium dat we behoefte hebben aan een concreet perspectief, dus dat wil zeggen dat er iemand moet gaan tekenen. Als er een concreet perspectief is kunnen we verder met anderen voor het project te interesseren. We stellen ons voor dat we daarna geregeld met alle belangstellenden bij elkaar komen om alles te bespreken, terwijl een kleine kopgroep de kar verder trekt. Ook gaan we referentiebezoeken organiseren aan vergelijkbare projecten buiten Aalsmeer.”

Gemeente kiest voor ‘het grote geld’
Jos is tot de conclusie gekomen dat er op dit gebied te weinig initiatieven zijn. “De gemeente Aalsmeer voert geen actieve grondpolitiek. Zij gaan in zee met grote ontwikkelaars en laten veel aan hen over. Het kan ook anders. Via een zogenaamde anterieure overeenkomst tussen de gemeente en een ontwikkelaar kan de gemeente veel zaken regelen die zij belangrijk vindt, zoals de verkaveling en de woningtypen, maar ook het aandeel goedkope woningen en de milieuambitie. Hiermee kan de gemeente een stevige greep krijgen op alle facetten van de nieuwbouw. In Aalsmeer gaat de gemeente veel minder ver en maakt keuzes voor het grote geld door akkoord te gaan met de bouw van allemaal dure woningen.”

Bestuurders met lef
“Wat nodig is” en daarmee verwijst Theo naar de nieuwjaarspeech van de burgemeester, “zijn bestuurders met lef. Inwoners met lef, die hun nek uit willen steken voor dit project, zijn er al en het worden er binnenkort nog meer. Wij willen graag onze kunde en ervaring inzetten. Maar zonder de hulp van de gemeente zal het niet gaan.”

Maandag 29 januari vanaf 19.30 uur is er een informatiebijeenkomst over collectief wonen in de Bibliotheek aan de Marktstraat. Wie meer wil weten kan zich richten tot Theo Bergonje, telefoon 06-22514297, e-mail bergonje.ommekeer@gmail.com.

(Foto’s Arjen Vos)