Politiek als marktplaats van de emotie

Door: Joop Kok. Beschouwing. De opkomst van de gemeenteraadsverkiezingen ligt traditioneel laag. Vier jaar geleden lag dat landelijk  nog op 55 procent, nu op 50,9 procent en in Aalsmeer zelfs nog 0,3 % lager. De opkomst voor de Tweede Kamerverkiezingen was landelijk vorig jaar nog 78,7 procent, en vier jaar eerder 81,9 procent.

Verklaringen worden gezocht, de oorlog in Oekraïne zou een reden zijn. Er was nu minder media-aandacht voor de gemeenteraadsverkiezingen waardoor mensen er minder mee bezig waren. Uit een enquête onder niet stemmers wordt dit slechts door een enkeling genoemd. Een groot gebrek aan vertrouwen in de landelijke én de gemeentelijke politiek is veel bepalender geweest. De boze burger, wantrouwend tegenover de politiek, vaak middelbaar en lager opgeleid, die landelijk op PVV, FvD, JA21 en BBB stemt, bleef vaker thuis. Dit in tegenstelling tot de meer links-progressieve (hoogopgeleide) kiezers. Met de toeslagenaffaire, een lange formatie met incidenten als de ‘functie elders’ voor Pieter Omtzigt en het grillige coronabeleid,  is het wantrouwen in de landelijke politiek te verklaren.

Inhoud ontbreekt
Op gemeentelijk niveau is er veel meer aan de hand. Er zou een te grote afstand zijn ontstaan tussen gemeenteraden en de burgers voor wie zij beslissen. Een goed politiek besluit moet gepaard gaan met uitleggen hoe dat tot stand komt, maar raadsleden komen helemaal niet meer toe aan uitleggen. Hun werkdruk is de afgelopen jaren gigantisch gestegen, terwijl ze het naast hun gewone baan zijn blijven doen. Aldus een analyse in de Volkskrant van 18 maart. ‘De Groene’ van 23 maart voegt er nog een onheilspellende trend aan toe: burgers hebben in toenemende mate moeite om partijen inhoudelijk van elkaar te onderscheiden. Dit jaar bleek dat opnieuw: 32 procent van de niet-stemmers zei tegen onderzoeksbureau Ipsos dat ze ‘niet konden kiezen’. Dat duidt niet op desinteresse of groeiend wantrouwen, maar eerder op het onvermogen van partijen om verschillende visies te presenteren. Inhoud doet ertoe bij stemkeuze maar als die ontbreekt, dan is het aannemelijker dat perifere factoren zoals bijvoorbeeld identiteit een rol gaan spelen.’ Politiek niet als marktplaats van ideeën maar van emoties.

Lonkende stip
Uitgaand van de analyses op de gemeentelijke verkiezingen landelijk gezien, zie we zowel opmerkelijke overeenkomsten als verschillen. Het verlies van het CDA, was voorspelbaar, echter niet in die mate zoals landelijk, bovendien waren er ook lokale factoren voor de teruggang. Het vertrek van stemmenkanon Robbert-Jan van Duijn en het wat bleke optreden van wethouder Bart Kabout waren nou niet bepaald van die effecten om met een positief gevoel de lonkende stip van het CDA rood te kleuren. Anderzijds, het CDA is, zeker in de wat oudere buurten, zeer geworteld en verbonden met wat er leeft. Men kent elkaar en men blijft elkaar trouw. Een terugval lag voor de hand, zes zetels is eigenlijk een voor het CDA vertrouwd aantal.

Vrolijk liberalisme
De VVD, had een campagne van heb ik jou daar, aan geld geen gebrek, maar de foto van die twee heren van ‘We doen het Samen’ riep vooral hilariteit op. Het riep herinneringen op aan de door van Kooten & de Bie in het leven geroepen wethouder Tjolk Hekking en burgemeester Hans van der Vaart van het dorpje Juinen. De erbij gedrukte tekst van ‘Wij doen het samen in Aalsmeer’ riep bij mij  beelden op waarvan ik dacht, ideaal voor ‘Verzin en Win’. Robert en Dirk komen eindelijk uit de kast, was de reactie die ik om me heen opving. De hele presentatie was over de top, net zoals al die persberichten waar Van Rijn als wethouder op verscheen, iedere tegel die werd recht gelegd, Robert van Rijn, iedere winkel die werd geopend, Robert van Rijn, ieder bedrijf dat vol enthousiasme de toekomst inging, Robert van Rijn. En steeds weer diezelfde expressieloze lach erbij, dat komt niet overtuigend over. En het programma van ‘We doen het samen’ was een verzameling loze kreten, zonder enige inhoud. Dat Joost de Vries zich gekandideerd had voor de VVD, past in het algemene beeld van wat van deze partij uitstraalt: het vrolijk liberalisme, de partij voor zij die het goed hebben. Dat hij zoveel stemmen trok zal ongetwijfeld op emotie gebaseerd zijn, rationeel gezien zou je toch eerder aan een keuze voor Erik Abbenhues denken, die heeft kennis van zaken en is communicatief zeer sterk. Maar ja, die heeft niet dat netwerk dat Joost heeft opgebouwd via De Vries Scheepsbouw, de Spie en het Aalsmeers Bromfiets Genootschap. Maar stel dat Joost niet op de lijst had gestaan, waar waren de stemmen dan naar toe gegaan? Ik vermoed niet naar de VVD, eerder naar AA, maar waarschijnlijk, en dat is nogal speculatief, hadden deze mensen in het geheel niet gestemd. Het zou weleens zo kunnen zijn dat zonder Joost de Vries, de VVD een zetel had verloren en dat Erik Abbenhues sowieso niet in de fractie was teruggekomen.

Inhoudsloos programma   
Net als de VVD had ook AA een inhoudsloos programma, een A4tje waar niemand zich een buil aan kon vallen. We kennen de partij van suggestieve bewoordingen als: het dorpsbeeld, identiteit en maatwerk. Wat dat allemaal inhoudt geen idee. Wel valt uit de stemmen op te maken dat AA vooral goed gescoord heeft in wijken waar de bevolking zich tegen het gemeentelijk beleid keerde. Neem de nieuwbouwplannen voor Kudelstaart Zuid en het rotondeplan van de burgemeester Kasteleinweg. Uit de in de eerste twee dagen uitgebrachte stemmen op stembureau de Proosdijhal scoorde AA acht zetels en de VVD maar drie. Proosdijhal in combinatie met het Raadhuis, AA zeven zetels en de VVD en het CDA vijf. Naarmate de stembuslocaties wat verder kwamen te liggen van deze politiek gevoelige plekken, schoven de partijen wat zetels betreft naar elkaar toe.

Dandy
D66 voldeed aan het landelijke beeld, procentueel veel opkomst, met name in Aalsmeer Oost, en met veel voorkeur voor de vrouwelijke kandidate Marion Geisler. Ze stond op nummer drie en gelukkig voor Willem Kikkert werden er voldoende stemmen uitgebracht om niet net als Erik Abbenhues uit de fractie te worden geknikkerd. Eén zetel winst, mede volgens mij te danken aan de wat dandy-achtige uitstraling van lijsttrekker Sybrand de Vries.

Emotie
Ondanks het gemis aan een Jesse Klavereffect en het in de gemeenteraad niet altijd handige optreden van Ronald Fransen, gigantische toename vierkante meters bergingen op de Bovenlanden in Aalsmeer Oost en het op emotionele gronden afwijzen van een warmtevisie, lukte het toch om twee zetels te behouden.

Proces
En de PvdA? Bleef bij één zetel. Prachtig programma en in mijn ogen goede campagne, maar dat is niet voldoende, de kiezer wil het hele jaar door weten wie je bent en waar je staat. De inhoud is belangrijker dan het proces.

Hoe nu verder?
AA heeft, als grootste partij, de opdracht gekregen om te gaan formeren. Dick Kuin voert de oriënterende gesprekken die inmiddels hebben plaatsgevonden. Hoe een ieder over de komende coalitievorming denkt, blijft gissen, men houdt de kaarten stijf tegen de borst. Morgen zal ik op AalsmeerVandaag in een column ingaan op de mogelijkheden.

Foto’s archief AV/Jaap Maars