Partijen verdeeld over vervolgstappen Fortdossier

Door: Klaas Leegwater. Bijna drie weken nadat de Raad van State (RvS) het bestemmingsplan Fort Kudelstaart na beroep van Werkgroep Fort Kudelstaart vernietigde is nog onduidelijk hoe de gemeente het vervolg gaat invullen. Komt er een tweede herstelbesluit, of een geheel nieuw bestemmingsplan? Kan ondernemer Martijn de Liefde na een nieuw besluit alsnog zijn project tot ‘Zeilfort’ voltooien, of treedt een clausule in werking die de ontwikkelaar sowieso buitenspel zet?  

De RvS oordeelde dat de gemeente in het bestemmingsplan de verkeerde regelgeving heeft gehanteerd en onjuiste planregels heeft geschreven waardoor “onvoldoende is verzekerd dat de kernkwaliteiten van Werelderfgoed De Stelling van Amsterdam worden behouden of versterkt“. De RvS verwijst daarbij naar een Heritage Impact Assessment dat concludeerde dat de bouw van een ondergrondse parkeergarage in het plan van De Liefde de kernkwaliteiten het zwaarst aantast. Andere punten in het beroep oordeelde de RvS als ongegrond.

Voorstander nieuw herstelbesluit
Wat worden nu de vervolgstappen? Een rondgang langs de zes politieke partijen maakt in elk geval duidelijk dat een meerderheid voorstander is van een nieuw herstelbesluit bestemmingsplan dat het college aan de raad zal moeten voorleggen. Bij onherroepelijke vaststelling kan De Liefde, die het fort al enige jaren in bruikleen heeft en inkomsten genereert uit de havengelden, alsnog zijn plannen al dan niet in gewijzigde vorm verwezenlijken.

Eindoordeel teleurstellend
De optie voor een tweede herstelbesluit wordt het sterkst verwoord door het CDA. “Want dat heeft een zeer grote kans van slagen, omdat de gemeente op een groot aantal andere punten in het gelijk is gesteld,” zegt Gerard Winkels namens de fractie. De partij vindt niettemin het eindoordeel van de RvS erg teleurstellend voor de gemeente en inwoners. “Maar ook voor betrokken ondernemer De Liefde waar wij grote waardering voor hebben. Hij blijft aan dit project werken met een groot vertrouwen en veel positiviteit.” 

‘Eenvoudig en snel’
De VVD sluit zich aan bij het standpunt van het CDA, en wijst er op dat er afspraken met De Liefde zijn gemaakt. “We zullen zorgvuldig met hem moeten nagaan wat de consequenties van de uitspraak zijn en dan bepalen welke vervolgstappen nodig zijn,” zegt Dirk van der Zwaag. D66 meent dat er weinig is veranderd en dat alleen een aantal planregels via een nieuw herstelbesluit moet worden aangepast of verbeterd. “Dat kan eenvoudig en snel, en door het college aan de raad worden voorgelegd,” zegt Sybrand de Vries.

Jurisprudentie
Is het überhaupt toegestaan dat een door de RvS vernietigd bestemmingsplan de raad bij een nieuwe poging kan terugvallen op het ontwerp bestemmingsplan? Uit jurisprudentie blijkt dat dit kan, zolang het plan grotendeels intact blijft. Bij een wezenlijk nieuw plan moet de gemeente van voren af aan beginnen. Als in het herstelbesluit bijvoorbeeld wordt voorgesteld de ondergrondse parkeergarage uit het plan te halen (minder schade aan het Unesco-monument) kan dit tot discussie leiden. Is dit wel of geen wezenlijk nieuw plan?

‘Raad moet regie pakken’
Absoluut Aalsmeer, vanaf het begin tegen het project van De Liefde vanwege de grootschaligheid, vindt dat de raad de regie moet pakken. “De raad is door de RvS hard op haar vingers getikt over het bestemmingsplan, dus is het nu aan ons te bespreken waar het fout is gegaan op dit dossier, en wat nu dient te gebeuren,” zegt fractieleider Keessen die tevens verwijst naar een clausule in een samenwerkingsovereenkomst tussen gemeente en De Liefde waaruit mogelijk geconcludeerd kan worden dat de samenwerking is gestopt.

In de overeenkomst uit 2018, openbaar na een WOB-traject van Werkgroep Fort Kudelstaart, staat dat pas bij het onherroepelijk vaststellen van het bestemmingsplan de ondertekening van de Erfpachtovereenkomst mogelijk is. En vervolgens: ‘als de voor het Ondernemingsplan benodigde bestemmingswijziging niet tot stand komt waardoor de Erfpachtovereenkomst niet kan worden getekend eindigt de Samenwerkingsovereenkomst. 

Andere gegadigde
Keessen: “Theoretisch is de samenwerking met De Liefde beëindigd. Wanneer een deur sluit, gaat elders een deur open. Een andere gegadigde bij de tenderprocedure had een kleinschalig plan ingediend dat binnen enkele weken operabel kan zijn.” Hoe de gemeente de bewuste clausule beoordeelt is nog niet duidelijk. In de samenwerkingsovereenkomst staat overigens ook vermeld dat De Liefde ‘voor eigen kosten en risico‘ verantwoordelijk is voor het aanleveren van onderzoeksrapporten voor de bestemmingswijziging. 

‘Samen werken wij aan Aalsmeer’
CDA, VVD en D66 voelen niets voor het voorstel van AA dat de raad het initiatief op het Fort-dossier naar zich toetrekt. Samen met het college optrekken, is de opvatting van de drie partijen. CDA’er Winkels: “Immers, samen werken wij aan Aalsmeer.” Daarentegen kan PvdA’er Jelle Buisma een eind meegaan in de gedachtengang van Keessen. “Ik voel er wel wat voor, temeer omdat een reactie van het college op de uitspraak nu al weken uitblijft. Kom eens met een raadsbrief, wat wordt het plan van aanpak? Ik heb veel vragen.”

Nieuw bestemmingsplan
“Je kunt nu niet met droge ogen zeggen; we passen het bestemmingsplan wel even aan,” meent Ronald Fransen van GroenLinks, “juridisch zal het kunnen, het is echter tekort door de bocht. Wat mij betreft wordt er een geheel nieuw bestemmingsplan geschreven. Dan wel met beter advieswerk van het college, want dat is vorige keer niet goed uitgevoerd. Destijds als raad hebben we een beslissing genomen op gronden waarvan nu blijkt dat een deel niet klopt. Daar vind ik wat van. Laten we als raad eerst kijken waar we nu precies staan.”

Rapport
Op de achtergrond speelt ook het rapport van ICOMOS een rol. Het adviesorgaan van Unesco concludeerde dat plannen van ontwikkelaar De Liefde een ernstige inbreuk op de integriteit en authenticiteit van het fort vormen. Welke status Unesco aan het rapport geeft moet nog duidelijk worden, en vervolgens hoe de raad dit laat meewegen in een volgend raadsbesluit. 

Een woordvoerder van de gemeente meldt dat het college vervolgstappen aan het voorbereiden is en hierover de raad zal informeren.

Foto’s archief AV/Arjen Vos