Over toekomst glastuinbouw wordt verschillend gedacht

Door: Joop Kok (beschouwing)Vanaf het moment dat Procesnotitie programma arbeidsmigranten 2024-2027 in de beeldvormende commissie van 11 januari in behandeling werd genomen, vonden er een aantal gebeurtenissen plaats die van invloed zouden zijn op de wijze waarop de verschillende partijen op dit agendapunt zouden reageren. Oorspronkelijk was het doel van het programma eenvoudig: Samen met betrokken partijen wilde de gemeente Aalsmeer zich inzetten om de woon-, werk- en zorg/welzijnsomstandigheden voor arbeidsmigranten te verbeteren en naar behoren te regelen. Alle aspecten wilde men aan bod laten komen: goede huisvesting, taalles, registratie, zorg en welzijn, huisartsenzorg en gestructureerde informatie over juridische vragen. Ook verdere kennismaking, bijvoorbeeld via sport en cultuur, hoorde daarbij. In de beeldvormende commissie gaf portefeuillehouder Spaargaren verder nog aan dat het de verwachting was dat in de komende jaren de vraag naar arbeidsmigranten in de sierteeltsector en aanverwante logistiek, zou toenemen. Het liefst zou het college die in grotere locaties, zoals Ruigrok, willen huisvesten. Hij vroeg zich wel af of de afspraak van 250 bedden per locatie bespreekbaar was.

Het was een goed uitgewerkt programma dat normalerwijs een hamerstuk zou zijn geweest tijdens de raadsvergadering op 1 februari. Maar zoals al aangegeven, er gebeurde het één en ander waardoor de opmerking van de portefeuillehouder om voor huisvesting te zorgen voor arbeidsmigranten, ineens in een heel ander daglicht kwam te staan. Dat wat bijzaak leek werd hoofdzaak.

Rapport gematigde Groei
Dat werd vooral veroorzaakt toen op 15 januari de staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050 haar rapport over bevolkingsgroei overhandigde aan de ministers Karien van Gennip en Hugo de Jonge. De staatscommissie onder leiding van Richard van Zwol adviseerde dat Nederland meer moest sturen op een gematigde bevolkingsgroei richting 2050. Een ‘evenwichtige toename van de bevolking’ draagt het meest bij aan brede welvaart. Sturen op migratie is evenwel noodzakelijk, want bij ongewijzigd beleid komt het scenario van veel hogere groei in beeld – een groei die meer problemen oproept dan oplost. Kies dus voor een kenniseconomie, raadt de commissie aan. Nederland zou niet langer als het slachthuis en pakhuis van Europa moeten fungeren, door telkens nieuwe distributiecentra, kassen en slachterijen te openen die draaien op laagbetaalde arbeidsmigranten. Maar om het land als kenniseconomie verder vorm te geven en voor vitale sectoren als de zorg, zijn arbeidsmigranten wèl nodig. Verantwoordelijk CDA minister Karien van Gennip stelde: “Nederland moet geen lagelonenland willen zijn. De lusten van goedkope arbeid zijn voor de werkgever, terwijl de samenleving de lasten draagt. Dat moet eerlijker. De overheid heeft daar wat mij betreft een leidende rol in en moet het niet alleen aan de markt overlaten.”

Buitenhof
Klaas Knot de president van De Nederlandse Bank stelde het op 28 januari in het programma Buitenhof nog wat scherper: “We moeten een einde maken aan economische activiteit waarbij onder de werkelijke kostprijs wordt gewerkt.” Hij noemde daarbij expliciet drie sectoren: de glastuinbouw, de vleesverwerkende bedrijven en de distributiecentra. Sectoren waarin nog vaak onder het minimumloon wordt gewerkt of die zeer afhankelijk zijn van fossiele subsidies, voegen te weinig toe, terwijl ze wel serieuze kosten voor de samenleving met zich meebrengen.

De spreidingswet
Op de dag van de vergadering was de spreidingwet ingegaan. Aalsmeer zou 211 opvangplekken moeten regelen. “Het is een moeilijke opgave,” zei wethouder Willem Kikkert tijdens de raadsvergadering, “we hebben al een aantal opgaven die we als lokale gemeenschap moeten invullen, spoedzoekers, urgenten, maatschappelijke opvang, beschermd wonen, noodopvang Oekraïners en natuurlijk onze eigen inwoners. Het is eigenlijk een verdeling van schaarste. Juist omdat we dat doen, zijn we vooral in regionaal verband aan het kijken wie nu welke opgave heeft en hoe kunnen we elkaar helpen.”

Toch woningbouw in LIB-zone
De nieuwe woningen die Aalsmeer voor de arbeidsmigranten wenst te bouwen komen in een LIB 4-zone. Dat is een gebied waar gebouwen met een zogenoemde short-stay en logies-functie gebouwd mogen worden: hotels, gevangenissen, huisvesting arbeidsmigranten en asielzoekers. Om verpaupering tegen te gaan kan een gemeente ontheffing krijgen en maximaal 25 woningen binnen bestaand stedelijk gebied bouwen. Amstelveen had met deze zelfde regels te maken en in eerste instantie werd de bouw van 2500 studentenwoningen bij Uilenstede door de Raad van State afgewezen. Op 17 januari bleek het toch mogelijk om op die plek 438 woningen te realiseren. Op verzoek van Jelle Buisma van de PvdA zal wethouder Kabout nagaan wat dit betekent voor Aalsmeer. Als dit positief uitpakt dan is er misschien wel een gecombineerde manier van huisvesten mogelijk: arbeidsmigranten, asielzoekers, jongeren en bejaarden geïntegreerd in één complex.

Grip op migratie
Maar welke toekomst speelt daarbij de arbeidsmigratie? Vrijwel alle partijen – van links tot rechts – hadden het in hun laatste verkiezingsprogramma’s opgenomen: grip op migratie’ het toverwoord in de politiek. Maar op welke migratie wil je grip hebben en hoe? Wat voor een samenleving wil je zijn? Wat voor economie wil Nederland hebben?

‘De VVD gaat akkoord’
Gezien de kern van het demografische rapport en de uitspraken van CDA minister Karien van Gennip en Klaas Knot, is het duidelijk dat de glastuinbouw in Aalsmeer niet langer afhankelijk kan zijn van arbeidsmigranten. Maar denkt de Aalsmeerse politiek daar ook zo over? Gezien de reacties bleek dat besef lang niet bij iedere partij te leven. Het meest opvallend was wel de opstelling van de VVD. Als er één iemand in de raad is die het woord neemt wanneer het over kosten en baten gaat, dan is dat wel fractievoorzitter Dirk van der Zwaag. Gezien het onderwerp en de stelling van experts dat van arbeidsmigranten afhankelijke tuinbouw alleen maar kosten voor de gemeenschap met zich meebrengt, keek iedereen zijn richting op toen de VVD het woord kreeg. Hij keek niet op of om, het was Marjanne Vleghaar die de microfoon pakte en zei: “de VVD gaat akkoord.”

Een toekomstbestendige economie
Dirk Biesheuvel van FlorAalsmeer bevestigde na verslag van een bezoek aan een bloemexporteur de vraag van de markt richting de portefeuillehouder. “Zorg indien mogelijk,” zo voegde hij toe, “voor een integrale aanpak van de huisvesting.” Dirk van Willegen van het CDA zat een beetje op dezelfde lijn als Biesheuvel: denken dat ieder werk bij voorbaat geld oplevert. “Ja, de werkgevers en uitzendbureaus die verdienen eraan, maar de maatschappelijke kosten zijn hoger,” probeerden zowel Jelle Buisma van de PvdA en Ronald Fransen van GL hem duidelijk te maken. Maar dwars tegen de visie van zijn ‘eigen’ CDA minister in bleef hij bij zijn standpunt.

Toekomsteconomie van Aalsmeer
Sybrand de Vries (D66) vond dat het uitbreiden van een economie gebaseerd op arbeidsmigranten formeel niet aan de orde was. Hij zag het meer als een nationaal vraagstuk maar gaf aan dat de gemeente, bij het opstellen van de omgevingsvisie, wel degelijk een actief ontmoedigingsbeleid kan voeren. Fransen en Buisma waren eensgezind, een geïntegreerde aanpak op het gebied van huisvesting voor mensen die tevreden zijn met een kleinere woning en de ontwikkeling van een economie die meer gericht is op de toekomst dan de vraag van de dag. Fransen was dan ook tegen de in de notitie opgenomen stelling dat ‘arbeidsmigranten een belangrijke bouwsteen vormen voor een lokale toekomstbestendige economie’. Met name had hij moeite met het woord ’toekomstbestendig’. Graag zou hij een discussie aan willen gaan over hoe de raad de toekomsteconomie van Aalsmeer ziet. “Met elke discussie van u als raad denken wij graag constructief,” was de reactie van wethouder Spaargaren.

Zinnige dingen
Werner Koster van AA gaf aan dat de procesnotitie een discussie op gang had gebracht die heel veel andere onderwerpen raakte: huisvesting, woonagenda, omgevingsplan, bestemmingsplannen en economie van de toekomst. Er waren volgens hem veel zinnige dingen gezegd en veel suggesties gedaan en hij hoopte dat deze zouden aanzetten tot nieuwe ontwikkelingen. Vleghaar had weinig toe te voegen en kijkt uit naar een discussiestuk van Fransen.

Gebruik gemaakt van onder andere de volgende artikelen:

NRC 15 jan 2024 — Nederland is al een van de kleinste en drukste landen, we kunnen zo niet doorgaan
De Volkskrant 15 jan 2024 — Een rem op migratie is definitief geen rechts verkiezingsthema meer
AD 24 jan 2024 — Zonder ingrijpen groeit Nederland naar 22 of 23 miljoen inwoners
De Groene 24 jan 2024 — ‘Grip op migratie’ is politiek hip. Maar wélke migratie?
De Volkskrant 27 jan 2024 — ‘Mensen zeggen al jaren dat Nederland een verhaal nodig heeft. Ja, begín daar dan eens aan’
De Volkskrant: 08 feb 2024 –  De sectoren waar Nederland ‘zonder kan’

Rapport Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050 | Rapport | Staatscommissie demografische ontwikkelingen 2050 (staatscommissie2050.nl)

(Foto’s Arjen Vos en archief AV)