‘Minister Van Gennip, dat kan toch niet, dat hoort niet bij Nederland’

Door: Joop Kok (beschouwing)“Ik had mij als gewone burger niet gerealiseerd hoeveel arbeidsmigranten er in Nederland zijn: 800.000, 900.000, misschien wel een miljoen, we weten het niet precies. En hoe vaak laten we die niet in Nederland in onwaardige omstandigheden wonen en werken? Hoe heftig is het als je naar Nederland gaat en denkt daar voor je familie veel te gaan verdienen, dat je in een stapelbed terecht komt dat je met anderen moet delen, dat je op straat komt te staan wanneer je contract afloopt en dat je niet weet hoe aan zorg te komen als je ziek wordt. Morgen ben ik jarig, ik heb alle ruimte om dat thuis te kunnen vieren, zij niet. Zij zijn aangewezen op de straat of een bankje in een park, daar waar ze wonen is geen leefruimte. Ook heftig voor die wijken waar mensen overlast ervaren en voor die werkgevers die het wel goed willen doen. Die hebben weliswaar betere werknemers, maar maken hogere kosten. Een gelijk speelveld met degenen die de kantjes ervan aflopen heb je niet.”

Aldus minister Karien van Gennip tijdens het werkbezoek twee weken geleden bij Waterdrinker. Een opsomming van misstanden die in 2020 aanleiding was om onder het voorzitterschap van Emiel Roemer, het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten in te stellen. Die had als taak voorstellen te doen om de werk- en leefomstandigheden van arbeidsmigranten structureel te verbeteren en de afhankelijkheid van arbeidsmigranten van hun werkgever te verkleinen. Zij zijn hard nodig, het land kampt met enorme personeelstekorten in de land- en tuinbouw, de logistiek, de staalbouw en de voedsel-verwerkingsindustrie. Zij vormen de machinekamer van onze samenleving. Hun behandeling is er niet naar zoals bleek uit diverse tv-rapportages. “Dat kan toch niet, dat hoort niet bij Nederland,” was een uitspraak van de minister toen ze hier aan refereerde.

Werkbezoek
Aanleiding voor het werkbezoek was het polsen van hoe de zaak er nu voorstond en het van elkaar leren van hoe de aanbevelingen van Roemer in de praktijk uitpakken. Dit was inmiddels het tweede werkbezoek, de eerste stond in het teken van de regionale samenwerking. Deze hier in Aalsmeer in het teken van de publiek-private samenwerking. Over hoe gemeentes en bedrijven kunnen samenwerken om de situatie van arbeidsmigranten te verbeteren. De derde zal over handhaving gaan en de vierde over handhaving in geval van grensoverschrijdende situaties.

Ruigrok
In de ochtend was, als voorbeeld van wat op woongebied het resultaat kan zijn  van een goede samenwerking tussen gemeente en ondernemer, een bezoek gebracht aan de Ruigrok Tower, gelegen in de oksel van de Legmeerdijk en de N201. Bij de opening van het gebouw in december vorig jaar sprak toenmalig wethouder Robert van Rijn de volgende woorden: “Als college van Aalsmeer vinden wij dat iedereen goed moet kunnen wonen, of je nu jong, oud, starter, doorstromer of arbeidsmigrant bent. Een goede en veilige woonplek is van groot belang. Mooi is ook dat we een convenant hebben gesloten waardoor ook spoedzoekers in Aalsmeer hier tijdelijk gehuisvest kunnen worden.”

Tijdens de middagbijeenkomst legde de gemeentelijke dienst uit hoe de samenwerking tussen gemeente en de ondernemer, Ruigrok, op het gebied van registratie was verlopen en hoe dit voor alle betrokken partijen voordelen had opgeleverd. De rechtspositie van de arbeidsmigrant was verbeterd en was nu onderdeel van de samenleving, de werkgever werd bij de registratie snel geholpen, de klant kreeg direct zijn BSN nummer en de gemeente een actueel en betrouwbaar BRP (Basisregistratie Personen) en extra inkomsten in het gemeentefonds. Een medewerker van Ruigrok gaf wel aan dat je er veel tijd in moest steken, maar dat hij trots was op de behaalde resultaten.

Geen bed, geen business
Passend binnen het thema van de publiek-private samenwerking was de studie van de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) naar de effecten op huisvesting van arbeidsmigranten in geval van het vestigen van nieuwe bedrijven. Met wegkijken of het aan het toeval overlaten, is niemand gebaat, zeker niet de arbeidsmigrant. Om dat te voorkomen moet duidelijk zijn wat toekomstige bedrijvigheid kan betekenen voor het aantal arbeidsmigranten in jouw gemeente of in jouw regio. Ofwel, zoals minister van Gennip dit onderwerp kort samenvatte: Geen bed, geen business.

Paneldiscussie
Het werkbezoek bij Waterdrinker werd afgesloten met een paneldiscussie. De nadruk zou moeten liggen op hoe je als overheid, als bedrijfsleven en als kennisinstelling elkaar beter zou kunnen vinden om de positie van arbeidsmigranten te verbeteren. De discussie verliep iets anders, de grimmige werkelijkheid en dwarsige houding richting al te veel regeltjes bleken licht te werpen op andere aspecten.

Aalsmeerse jongeren
Op de vraag aan wethouder Spaargaren of er ook op andere terreinen zou kunnen worden samengewerkt antwoordde hij instemmend, maar ging al snel over naar een punt dat nog niet ter sprake was gekomen: het maatschappelijke draagvlak. “Hoe leg je aan de bewoners uit dat er wel een woontoren gebouwd kan worden voor tijdelijke huisvesting van arbeidsmigranten, maar niet voor Aalsmeerse jongeren. Wat ik nodig heb is een ontheffing van de beperkende woonmogelijkheden veroorzaakt door Schiphol.”

Wethouder Jan Hazen van Uithoorn gaf aan dat hij regelmatig met kwekers spreekt, en er regelmatig bij op bezoek gaat. Dan gaat het over de verantwoording richting de arbeidsmigranten en met welk arbeidsbureau wordt samengewerkt. “En zo moet het gaan op het moment dat we ons heil zoeken in de verplichting van een heleboel regeltjes, daar gaan we niet in mee.”

Grimmige werkelijkheid
Burgemeester Oude Kotte wees op de grimmige werkelijkheid. “We hebben mensen wonen op plekken waar dat niet mag, het probleem is megagroot. Je moet accepteren dat het illegale wonen, dat blijft in je leefgemeenschap. Je zult toch oogluikend situaties moeten toestaan en dan is mijn gesprek met de ondernemers meer van: vertel me waar ze zitten, zodat ik in geval van brand weet waar ik aan toe ben.”

Burgemeester Robbert-Jan van Duijn van de gemeente Nieuwkoop sloot zich aan bij de woorden van Jan Hazen. “Veel kwekers geven aan: ‘burgemeester de mensen die bij mij werken, dat zijn mijn mensen en daar wil ik mij sterk voor maken. Ik wil dat die op een goede manier slapen en wonen’. Nu heb ik daar niet altijd zicht op. Er zijn ondernemers die zeggen: ‘laat mij het gewoon zelf doen’. En dat kan. Emiel Roemer is bij ons langs geweest waarbij we het hebben gehad, over het scheiden van wonen en werken. Dat kan ook wel zei Roemer, als je maar goede afspraken maakt.”

Zo maar op straat gezet
Een panellid dat regelmatig sprak met arbeidsmigranten wees erop dat regelgeving wel degelijk nodig zal zijn. Als voorbeeld noemde hij de opstelling van goedwillende arbeidsbureaus, ook die maken gebruik van de huidige mogelijkheid dat bij het stoppen van werk de arbeidsmigrant zo maar op straat kan worden gezet. Hij vroeg dan ook de minister haar rug recht te houden wat betreft het invoeren van nieuwe regels.

De rechtvaardiging van zijn verzoek werd afgelopen vrijdag met journaalbeelden onderstreept. “Waar we vijftien jaar geleden nog maar amper arbeidsmigranten hadden, is de schatting dat we er nu 50.000 huisvesten in Den Haag.” “Kunt u het aan,” vroeg de reporter aan de wethouder. “Nee, het loopt ons over de schoenen en dat komt omdat werkgevers en uitzenders geen verantwoordelijkheid nemen voor de huisvesting en de basale arbeidsvoorwaarden die we met elkaar gewend zijn te hanteren. Zo’n 1000 uitzendbureaus zijn hier actief, ze halen arbeidsmigranten met mooie woorden naar de stad. Op termijn moeten de bureaus zich aan meer regels houden maar nu hebben ze nog alle vrijheid en alle macht.”

(Foto’s Arjen Vos)