‘Leven onder het Luchtruim’, springplank naar toekomst Aalsmeer

Door: Joop Kok. ‘We gaan Aalsmeer nog mooier maken’. Een belofte die zeker ook dit jaar weer door de politiek gedaan zal worden tijdens de Algemene Beschouwingen op donderdag de 4^e juli. Ieder jaar weer opnieuw en als het zou kloppen zou Aalsmeer er na al die jaren van goede voornemens fantastisch uit moeten zien. Maar is dat ook zo?

Gezien de steeds weer terugkerende discussies over de grootschalige verdozing van Aalsmeer, gebouwen van twintig meter hoog die zonder enige politieke weerstand worden goed gekeurd, de toename van het vrachtverkeer, de Schipholparkeerplaatsen en verwaarloosde oude kassen, zou je denken dat er toch iets anders aan de hand is. “Pak de fiets raadsleden en ga eens kijken hoe het er in het echt uitziet.” Sinds de burgemeester tijdens een nieuwjaarsspeech meelevend over de raadsleden sprak als zijnde welwillende amateurs, vrees ik echter een reactie als: “Daar hebben we geen tijd voor, overdag hebben we net als ieder ander, een baan.”

Leven is ook herrie
Gelukkig is daar nu een goed antwoord op te geven. Fotograaf Theo Baart en stadsonderzoeker Tijs van den Boomen hebben dat werk voor hen al gedaan. Die hebben op de fiets het hele herriegebied van Schiphol verkend, in kaart gebracht, gefotografeerd, met Jan en alleman gesproken, zijn in de archieven gedoken en hebben het resultaat van al dat werk, een week voor de officiële presentatie in Hoofddorp, in de raadzaal van Aalsmeer gepresenteerd.  In het boek ‘Leven onder het Luchtruim’ zijn fietsroutes, reportages, gedetailleerde kaarten en schitterende foto’s opgenomen. Het is een must voor heel politiek Aalsmeer. Bovendien een boek vol tips en lonkende horizonten. De titel is spitsvondig. Leven betekent ook herrie, en juist daar waar beide betekenissen gelden, over dat gebied gaat het.

Woon-werkverkeer
Tijs en Theo begonnen vijf jaar geleden met hun onderzoek, niet Schiphol was de aanleiding, maar de vraag waarom nieuwe woningen in Groot-Amsterdam steeds op de verkeerde plek terechtkomen. Met een groei van de werkgelegenheid aan de zuid- en zuidwestkant verwacht je ook aan die kant van de stad de groei van woningen. Maar dat is niet het geval, het merendeel van de woningen is gepland aan de noordwestkant – Haven-Stad, Amsterdam-Noord, Zaanstad – en aan de zuidoostkant – Bijlmer, IJburg, Almere. Met als gevolg vastlopend woon-werkverkeer.

Verpauperd leeg hart
In hun zoektocht naar een meer voor de hand liggende woonlocatie ten zuiden van Amsterdam kwamen ze terecht in het gebied tussen Uithoorn, Aalsmeer en Amstelveen. Een verpauperd leeg hart dat in hun ogen volop ruimte bood voor een compleet stedelijk centrum. Dwarsligger was wel de Aalsmeerbaan. In 2019 vroegen ze zich in een artikel in de NRC voorzichtig af of die baan er niet uit zou kunnen. Wat zou dat voor ruimtewinst opleveren? To70, een luchtvaart adviesbureau, werd gevraagd om te kijken wat dit voor de geluidscontouren van Schiphol zou betekenen. Samen met een voormalig hoogleraar ruimtelijk ontwerpen, kwamen ze aan de hand hiervan tot de conclusie dat er ruimte was voor zo’n 8500 woningen. Nog steeds een flink aantal, tweederde van de woningvoorraad van Aalsmeer, maar niet om er steil van achterover te slaan. De optie dat je er ook nog 8000 bij kan krijgen als je de veiling verplaatst, dat lijkt de auteurs net iets té.

Draaischijf voor passagiers
Na een snelcursus luchtvaart konden ze berekenen dat met het wegvallen van de Aalsmeerbaan er ruimte overbleef voor zo’n 300.000 tot 360.000 vliegbewegingen per jaar, het niveau van 1996. Dat is een forse reductie vergeleken met het maximum van nu, van 500.000. De opmerking die je meteen kan verwachten is dan van maar hoe zit het met die hub functie? Schiphol is een draaischijf voor passagiers. Vanuit heel Europa vliegen ze naar Schiphol om van daaruit over te stappen op het vliegtuig naar hun uiteindelijke bestemming. Wordt die niet enorm aangetast? Vooral KLM zal daar mee komen. De auteurs vinden die vraag overdreven, andere maatschappijen zullen die functie overnemen. Neem Zürich als voorbeeld, een goed ontwikkelde bloeiende stad ondanks het omvallen van Swiss Air en het verloren gaan van de hub functie in 2002.

Backbone
Maar wat levert het op als een andere baan wordt gesloten? De Polderbaan, een gebied van 2600 hectare valt dan vrij. Echter, de restricties voor woningbouw aan de noordkant van Amsterdam vervallen. Maar daar willen de auteurs geen woningbouw en daar ga je geen eeuwenoude polders voor opofferen. De Zwanenburgbaan, Amsterdam-West wordt bevrijd, maar dat gebied met zijn havens is nodig voor de energietransitie. Steenkool eruit en waarschijnlijk waterstof er in. Nee, niet (te) combineren met andere functies. De Kaagbaan, de backbone van Schiphol, ligt in de richting van de overheersende wind, zuid-west. Economisch zeer belangrijk gebied voor Nederland, kassenbouw op gronden die je beter zou kunnen gebruiken. De Buitenveldertbaan, veroorzaakt in absolute aantallen de meeste hinder. Biedt bij sluiting volgens een intern rapport ruimte aan 7500 woningen in met name de nieuwe kern Kronenburg. Op de Zuidas vervallen hoogte restricties.

Spijkerboorroute
Die 7500 woningen is hetzelfde aantal als onder de Aalsmeerbaan, maar, geven de auteurs aan, tijdens hun onderzoek naar de vliegroutes bleek er iets opvallends. Bij het weghalen van de Aalsmeerbaan vervalt de Spijkerboorroute. Als het vliegtuig vanaf de Kaagbaan opstijgt en naar het noorden wil, dan gaat hij linksaf onder de Westeinder door richting Mijdrecht en draait daar dan door naar het noorden. Behalve als de Aalsmeerbaan in gebruik is, dan kiest hij voor de Spijkerboorroute en draait het vliegtuig rechtsom over Park 21 dat tussen Nieuw Vennep en Hoofddorp ligt, 1000 hectare groot. Oorspronkelijk waren daar door de Haarlemmermeer en de provincie Noord Holland plannen bedacht voor de bouw van Meerstad. Die plannen zijn in 2005 door Schiphol geblokkeerd. Als je dat plan weer oppakt en invult op de manier waarop we nu bouwen, kijk naar IJburg, dan kunnen daar 50 tot 60 duizend woningen komen. Gecombineerd met het al eerder genoemde aantal van 16,5 duizend woningen, inclusief verplaatsing van de veiling, praat je ineens over 70-80 duizend woningen. Dat is een enorme slok op een borrel, ook voor de hele regio Amsterdam en aan de goede kant van de stad.

Westeinderscheg
Krimp en het sluiten van een baan, dat wordt een ingewikkeld proces, menen de auteurs. Dat is de reden waarom ze ook hebben gekeken naar wat er op dit moment al gerealiseerd kan worden. Ze spreken dan over herriebestendige stedenbouw, de stad van komen en gaan, de geniecampus en tot slot de Schipholscheg, bij de Aalsmeerders beter bekend als de Westeinderscheg. De provincie wil het met slootjes doorsneden cultuurlandschap de Bovenlanden, dat daar een onderdeel van is, meer toegankelijk maken. De auteurs vinden het voor de hand liggen dat de naastgelegen buur Schiphol, die juist het leefmilieu van dit gebied belast, een eerste aanzet geeft.

“We zijn geen voorstander van sponsornamen in de openbare ruimte, maar in dit geval zou een forse financiële injectie de naam Schipholscheg kunnen rechtvaardigen: die naam zou in één klap duidelijk maken waar de scheg ligt, en tegelijk een evenwichtiger relatie tussen stad en luchthaven symboliseren,” aldus de auteurs.

Luchtruim & Leven | Journalistiek & Fotografie (levenonderhetluchtruim.nl)
Op de pedalen 2 // Architectuurhistoricus Joop Kok – Podium voor Architectuur (podiumarchitectuur.nl)

(Foto’s: Theo Baart)