Bas Eenhoorn: ‘Aalsmeer komt gewoon weer bij toppers’

[Bevat filmpje] “In potentie hoort Aalsmeer in het rijtje prima bestuurde gemeentes,” zei onderzoeker Bas Eenhoorn vanmiddag vol overtuiging op een persmeeting op het gemeentehuis. “De raadsleden en wethouders herkennen zich in het rapport en hebben zich gecommiteerd aan een verbetertraject. Aalsmeer komt gewoon weer bij de toppers. Het zou te gek zijn als dat niet gaat gebeuren.”

Op de kamer van waarnemend burgemeester Jeroen Nobel presenteerde Eenhoorn zijn rapport Samenwerken aan een goede bestuurscultuur. Hij heeft in opdracht van Nobel de bestuurlijke situatie geanalyseerd, conclusies getrokken en globaal “een paar handreikingen” gedaan.

Zelf aan de slag
Eenhoorn stopt ermee en heeft geen bemoeienis meer met het vervolgtraject. “Uit het rapport volgen niet automatisch verbeterpunten. Ze zullen zélf aan de slag moeten, ze moeten zélf dingen doen. Ze iets opleggen, dat gaat niet,” vond de onderzoeker, die zelf diverse burgemeestersposten heeft bekleed en de lokale politiek van binnenuit kent.

Toestanden zoals in Bloemendaal verwacht hij totaal niet. Die gemeente sleept zich voort van affaire naar affaire en staat sinds kort zelfs onder curatele van commissaris van de koning Johan Remkes. “Nee, Aalsmeer hoort niet in dat rijtje. Er is alle ruimte voor de politiek om te zorgen dat dat niet gebeurt. Het ligt bij hen zelf,” stelde Eenhoorn.

Basisvragen
Hij voerde zo'n dertigtal gesprekken met de meeste raadsleden, alle wethouders, oud-burgemeesters (onder wie Jobke Vonk, die in mei vertrok), enkele oud-wethouders en een paar andere nauw bij het lokale bestuur betrokkenen.

De aangestipte onderwerpen en basisvragen waren voor iedereen gelijk. Welke ambities hebt u voor Aalsmeer? Zijn de belangen goed verdeeld? Hoe staat het met de onderlinge relaties? Wat zijn de rollen van de raad en B&W?

En tot slot: hoe is het in de dagelijkse praktijk? Eenhoorn daarover: “Gaat u fluitend naar de raadsvergadering? Kunt u alles zeggen? Of wordt u direct afgerekend op wat u zegt? Mag u zich vergissen? Is er een sfeer van wantrouwen of is die plezierig?”

Niet lekker
Eenhoorn heeft op al die punten moeten concluderen dat “het niet lekker loopt”. “In de loop van een lange periode is een gezamenlijke visie op Aalsmeer gaan ontbreken. Er wordt niet op een goede manier met elkaar gesproken over waarden (zoals hoe gaan we met elkaar om?) en over belangen (delen we die?).”

Bovendien trekken raadsleden en wethouders “politieke consequenties” uit eerdere teleurstellende ervaringen, zodat “de verhoudingen verstoord” zijn geraakt. “B&W is heel dominant, neemt het voortouw en komt met acties.” De raad “reagéért” vooral en komt niet met een eigen agenda.

Potentiële samenhang
Eenhoorn bekende dat hij vooraf gedacht had dat gezien de politieke verhoudingen (12 coalitie- en 11 oppositiezetels) de meeste B&W-voorstellen met één stem verschil aangenomen zouden zijn. “Dat bleek niet het geval. Bij grofweg zeventig, tachtig procent was er een grote meerderheid. Dat betekent dat er veel meer potentiële samenhang is. Ze willen samen iets, maar eromheen hangt een negatieve klank.”

Volgens hem is de basis voor een gezonde bestuurscultuur dan ook wel degelijk aanwezig. Maar daar zullen raadsleden en wethouders aan moeten “werken”. Zo moeten ze “leiderschap” tonen. “Fractievoorzitters bijvoorbeeld moeten zich gedekt weten door hun fracties. En je zult naar jezelf moeten kijken; zelfreflectie  is belangrijk.”

Ruimte geven en nemen
De onderzoeker hamerde verder op een goede rolverdeling tussen raad en B&W. “Geef als college de ruimte aan de raad en neem als raad ook zelf de ruimte. Zeg niet alleen ja of nee tegen B&W, maar kom met alternatieven en voer een goed inhoudelijk debat.”

Ook pleitte Eenhoorn voor “een gezamenlijke prioriteitenlijst en ambities” waarin tot uiting komt wat ze met Aalsmeer willen. “Dat betekent heus niet één raadsprogramma,” verduidelijkte hij.

Een bestuurscultuur met een negatieve uitstraling “ondermijnt je positie richting buurgemeenten en regio”, merkte Eenhoorn op. Maar de eigen bevolking is evenmin gediend van “gekissebis en elkaar vervelend bejegenen”. “Het is zoveel beter als je een positieve uitstraling hebt.”

Eigen inbreng
Burgemeester Nobel kon zich vanmiddag volledig vinden in de bevindingen van Eenhoorn. Hij zoomde met name in op de onduidelijke rolverdeling tussen raad en B&W. De rol van de raad als “kaderstellend en controlerend” hoogste orgaan van de gemeente komt naar zijn mening onvoldoende uit de verf. Hij bepleitte “meer eigen inbreng” van de raad.

Het eerste wat volgens Nobel vereist is, is het herstel van het “vertrouwen” en het terugkrijgen van het gevoel van “veiligheid”. Dat laatste houdt voor hem onder meer in vrijuit “durven spreken” in het openbaar en “fouten kunnen maken” zonder onmiddellijk afgestraft te worden. Volgens de burgemeester zijn er de laatste maanden al verbeteringen merkbaar.

Adequaat bestuurd
Nobel meldt in een gisteren verstuurde brief aan Remkes dat hij het voortouw neemt om “aan de slag te gaan” met de noodzakelijke veranderingen die Eenhoorn in zijn rapport (kosten circa € 25.000, schatte Nobel vanmiddag) aanroert. Hij gaat op korte termijn een werkgroep met raadsleden formeren die hem daarbij ondersteunt.

“Aalsmeer is een vitale, financieel gezonde gemeente met een hoog voorzieningenniveau, een rijk verenigingsleven, vele enthousiaste vrijwilligers en bedrijven van wereldformaat, zoals FloraHolland en Scheepsbouw de Vries. Een bloeiende gemeenschap die het verdient om adequaat te worden bestuurd,” sluit de burgemeester de brief aan Remkes af.

Raadsleden en wethouders gaan volgens Eenhoorn onder leiding van de burgemeester vanaf nu samen verder. Vanmiddag liet hij doorschemeren daar het volste vertrouwen in te hebben.

Foto's: burgemeester Jeroen Nobel (boven, links) en onderzoeker Bas Eenhoorn vanmiddag op de persmeeting over het rapport naar de Aalsmeerse bestuurscultuur. (foto's en film Arjen Vos)