In memoriam kunsthistoricus Bert Vreeken (1949-2014)

Vorige week woensdag werd er afscheid genomen van voormalig plaatsgenoot Bert Vreeken, die op 30 september overleed. Het grootste deel van zijn leven woonde en werkte Bert in Amsterdam, maar zijn wortels lagen in Aalsmeer. De laatste jaren was hij hier wekelijks om zijn ouders te bezoeken. In februari en augustus van dit jaar verzorgde hij, samen met zijn broer en schoonzuster, de uitvaart van zijn vader en moeder. Niet vermoedend dat zijn eigen uitvaart al zo dichtbij zou liggen.

Bert was kunsthistoricus en vanaf 1992 werkzaam als conservator kunstnijverheid en beeldhouwkunst bij het Amsterdam Museum (voormalig Amsterdams Historisch Museum). Hij hield zich in het bijzonder bezig met Museum Willet-Holthuysen, het 'filiaal' van dit museum, aan de Herengracht. Voordien werkte hij in het Gemeentemuseum in Den Haag en Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam.

Tijdens zijn jeugdjaren op de Uiterweg was het al duidelijk dat hij graag onderzoek deed naar het verleden. In een krant uit die tijd stond een artikel met als kop: Bert en Piet Vreeken baggeren naar het verleden. Samen met zijn neef groef Bert namelijk van alles en nog wat op uit de bagger die op de akkers werd gestort, zoals potscherven, oude  pijpenkoppen en aardbeienpotjes. Deze vondsten werden vervolgens door hen op de schuurzolder tentoongesteld.

Stoppen doorgeslagen
Een andere (Aalsmeerse) voorbode van zijn latere carrière als kunsthistoricus is te vinden in een krantenknipsel uit 1970. Als student van de Rietveldacademie was hij een van de initiatiefnemers van de allereerste tentoonstelling van beeldende kunst in de kelders van het raadhuis.

Een tentoonstelling van het werk van een groepje plaatselijke kunstenaars waar hij deel van uitmaakte. Er wordt gemeld dat “na het eerste bezoek van de kunstenaars aan de burgemeester (Leo Brouwer – red.) er een paar keer kortsluiting geweest was tussen ‘overheid’ en kunstenaars. En de burgemeester was zo eerlijk om te bekennen, dat zijn “bestuurlijke stoppen bijna waren doorgeslagen”.

Bert had zijn hart speciaal verpand aan Museum Willet-Holthuysen. Hij heeft bijzonder veel voor dit museum betekend. Het huis, het verzamelaarsechtpaar dat er in de late 19de eeuw woonde en hun kunstcollectie waren onderwerp van tal van deelstudies en uiteindelijk van het onderzoek, waarop hij in 2010 promoveerde: ‘Bij wijze van museum': oorsprong, geschiedenis en toekomst van Museum Willet-Holthuysen, 1853-2010.

Beste van Bert
Vanwege zijn pensionering dit jaar was als verrassing in Museum Willet-Holthuysen een kleine expositie ingericht met als titel ’t Beste van Bert. In een reeks vitrines wordt een selectie van bijna honderd objecten getoond die onder verantwoordelijkheid van Bert in de periode 1994-2014 voor het museum, en dus voor de stad Amsterdam, zijn verworven. Deze presentatie is nog te zien tot begin 2015.

Bert stelde in de loop van zijn werkzame leven niet alleen veel tentoonstellingen samen, er zijn ook verschillende publicaties van zijn hand verschenen. Om er een paar te noemen: ‘Grand hotels van Amsterdam, opkomst en bloei sinds 1860’, en de, voor het Amsterdam Museum gemaakte, bestandscatalogi ‘beelden’, ‘glas’ en ‘Amsterdams gekeurd zilver’.

Geliefd en gewaardeerd
Zeer recent  verscheen in de reeks collectieboekjes van het Amsterdam Museum Vergeet mij niet. Cartes de visite. Dit boekje gaat over een klein type portretfoto, grofweg daterend uit de periode 1860-1880. En postuum zal er nog een publieksversie van zijn proefschrift ‘Bij wijze van museum’ uitkomen.

Bert Vreeken was een uiterst aimabel persoon. Zeer geliefd en gewaardeerd door zijn familie, vele vrienden en collega’s. Op de dag van zijn uitvaart reed de rouwwagen, voordat deze richting Nieuwe Ooster koerste, vanuit Aalsmeer naar de binnenstad van Amsterdam. Daar werd op de Herengracht even stil gehouden voor het Museum Willet-Holthuysen, als laatste eerbetoon.

Henny Weima

Foto's: Bert Vreeken; rouwwagen stopt voor Museum Willet-Holthuysen. (foto's Henny Weima)