In deze serie gaan we op zoek naar het geloof in Aalsmeer. We bezoeken de samenkomsten van de plaatselijke kerken en hopen meer te weten te komen over de manier van kerk zijn, hoe mensen hun geloof beleven en wat de kerk doet voor de samenleving. Deze zondag belichten we, dankzij een interview dat onze niet kerkelijke verslaggeefster Leni Paul eerder had, De oud-katholieke kerk. De kleine gemeente heeft slechts één keer per maand op elke laatste zondag, een samenkomst. Jaap Maars was vanmiddag aanwezig om foto's te maken.

'Nooit met de Bijbel om de oren slaan'

De oud-katholieke kerk in Aalsmeer is qua ledental van bescheiden omvang, maar kent wel een grote geschiedenis, geworteld in met name Aalsmeer-Oost. De kerk aan de Oosteinderweg is gemeentelijk monument en werd in 1860 gebouwd als opvolger van de schuilkerk die twee eeuwen eerder op deze plaats werd neergezet. De kerk kreeg de naam van de Heilige Petrus en Paulus. Volgens Lisette Moleman-Visser, trouw gemeentelid die regelmatig en ook deze zondag de schriftlezing houdt, zijn de genoemde heiligen ook de beschermheiligen van de gemeente Aalsmeer.

Kerkhof nog in gebruik
Het erachter liggende kerkhof werd in 1855 ingewijd door de toenmalige bisschop van Haarlem, H.J. van Buul, samen met de door de eerste aan de Oud-Katholieke kerk verbonden pastoor Johannes Baas. Een van de toenmalige gemeenteleden Johannes Bertus Rinkel, aanwezig bij de inwijding van het kerkhof, stierf twee dagen later en werd er als eerste begraven. Nog steeds is de naam Rinkel verbonden aan de gemeente.

Visser: ”Piet Rinkel, een van onze tachtigjarige kerkleden, onderhoudt nog steeds de tuin bij kerk en kerkhof.”

Naast de Rinkels komen er in de archieven van de oud-katholieke kerk ook de namen Moleman en Brouwer voor. Begraven wordt er op dit bijzondere kerkhof nog steeds. Zo vond ook de laatste zielenherder, pastoor Jacob Spaans, hier vorig jaar zijn laatste rustplaats.

Tussen rooms-katholiek en oud-katholiek zijn significante verschillen, zegt Visser, “in 1854 weigerden oud-katholieken het dogma van de onbevlekte ontvangenis van de maagd Maria aan te nemen en in 1870 de dogma’s van de pauselijke onfeilbaarheid en zijn wereldwijde gezag. Rituelen en sacramenten spelen zowel bij de rooms-katholieken als bij ons een grote rol.” 

Oecumene verdwenen
Wat samenwerken met andere geloofsrichtingen betreft, noemt Visser het destijds deel uitmaken van de Aalsmeerse Oecumene, die slechts enkele jaren heeft gefunctioneerd.

Die samenwerking is er niet meer. Wel onderhouden de oud-katholieken sinds een tiental jaren contact met andere geloofsrichtingen. Wereldwijd is er de band met anglicaanse kerken en recentelijk de kerk van Zweden, terwijl er gesprekken gevoerd worden met de Grieks- en Roemeens-orthodoxe kerken en zelfs met de Mar Thomakerk in India. “Oud-katholieken zijn ruimdenkend,” zegt Lisette Visser, “ze zullen je nooit, zoals bij sommige kerkgenootschappen gebeurt, met de bijbel om de oren slaan.”

Al enkele jaren verlopen de op de laatste zondag van de maand gehouden diensten in de oud-katholieke kerk in een vast stramien.

Geen vrouwelijke misdienaren
Lisette Visser-Moleman was haar werkzaam leven lang onderwijzeres op diverse Aalsmeerse basisscholen. Zij verzorgt regelmatig de schriftlezingen in de oud-katholieke kerk en ook deze zondag is het weer haar taak.

“Ik lees de les, zogezegd. Maar dat klinkt zo streng,” zegt Visser (foto rechts) die deze taak op een bijzondere wijze toegewezen kreeg: “Ik ergerde me licht dat er nooit vrouwelijke misdienaren waren in de kerk, gaf dat eens te kennen aan pastoor Spaans en zo kwamen we tot de overeenkomst dat ik de schriflezing zou doen.”

Vandaag zal na de schriftlezing van Lisette Moleman monseigneur DirkJan Schoon (foto bovenaan), de bisschop van Haarlem de voorganger zijn en de mis leiden. De organist is Michael van den Bergh (foto onder).

Zoals gezegd, de oud-katholieke gemeente is klein, de pastorie staat leeg en voor het voortbestaan van de oud-katholieke diensten werd gevreesd. Lisette Visser prijst de overleden pastoor die een warm hart had voor de mensen, maar ook uitgesproken meningen.

Sloop voorkomen
Toen Spaans was overleden verkeerde de gemeente in onzekerheid. Het woord 'sloop' viel zelfs voor zowel pastorie als kerk. Visser: ”Vanuit het landelijke bestuur werd overwogen om het complex te slopen en de grond te verkopen maar het bisdom Haarlem wilde het niet kwijt. Er kunnen in de kerk nog heel goed passende evenementen worden gehouden.”

Mogelijkheden
Een klein deel Aalsmeerders bezocht regelmatig de door KCA georganiseerde concerten in de kerk. Helaas liep de belangstelling voor deze concerten terug. Volgens Visser zijn er voor dit fraaie culturele erfgoed nog andere passende mogelijkheden genoeg te vinden.

“Denk aan het exposeren van kunst, wat in het verleden ook wel gebeurde. Ook is menig Aalsmeers echtpaar hier getrouwd, soms mannen en vrouwen die geen enkele binding hadden met ons oud-katholieke kerkgenootschap en evenmin dikwijls met geen enkele andere kerk. Helaas is dat aantal de laatste jaren, sinds je ook bij wijze van spreken in de watertoren en zelfs in de eigen achtertuin kan trouwen, wel verminderd. Er kunnen voorts lezingen worden gehouden, zang, muziek, de akoestiek is geweldig en er is een prachtig orgel met een schitterende klank. Een Knipscheerorgel, in 2010 nog gerestaureerd.” 

Juweeltje
Ook maken, zo vertelt Visser, regelmatig de Russisch-orthodoxen als ook de Roemeens-orthodoxen gebruik van de kerk. “Het zou toch echt heel jammer zijn geweest als een en ander gesloopt zou worden. Dat is nu voorkomen. De pastorie wordt nu gerestaureerd en daar worden plannen voor ontwikkeld.”

Wie de kerk bekijkt en enig historisch besef heeft, moet toegeven: dit juweeltje in het schaarse Aalsmeerse erfgoed moet zeker behouden blijven en terecht zien de leden dan ook de nabije toekomst optimistisch en met vertrouwen tegemoet. Dat vond ook de gemeente Aalsmeer die de restauratie van het torentje en het uurwerk daarin subsidieerde.

Wie, ook als niet-gelovige hier een kerkdienst bijwoont, hetzij een oud-katholieke, hetzij een Roemeens of Russisch orthodoxe, hoopt ongetwijfeld van harte dat deze prachtige kerk met zijn bijzondere lichtval en akoestiek nog jaren voor Aalsmeer behouden zal blijven.

Tekst: Leni Paul, foto's Jaap Maars

In deze serie verschenen eerder:

De Oosterkerk

De Lijnbaankerk

De Alphakerk

De CAMA Gemeente

De Sint Jan Geboorte

De Open Hof Kerk

De Dorpskerk

De Doopsgezinde Gemeente

SOW Kudelstaart

De Levend Evangelie Gemeente

De Roemeens-orthodoxe kerk

De Karmelparochie

De Marokkaanse Gemeenschap

Ons Tweede Thuis

De Poolse Parochie

De Gereformeerde Gemeente

 

Met dit verhaal komt na zeventien bezoeken een einde aan de serie over Geloof In Aalsmeer. We sluiten echter niet uit dat we in de toekomst nog een keer de schijnwerper op een gebedshuis of geloofsgemeenschap zetten.

 

(advertentie)