The old boys network

Zoals u misschien weet werk ik met mensen die een bijstandsuitkering ontvangen. Een van mijn vorige columns had als onderwerp de enorme tegenstellingen die ik zie tussen de 'geslaagde mensen' en de mensen die aan de rafelrand van de samenleving bungelen. Er is al veel geschreven de afgelopen twee weken over Tweede Kamerlid Mark Verheijen die moeite had om zijn declaraties goed in te vullen.

Uit ervaring weet ik hoe lastig het kan zijn om formulieren goed in te vullen. Ik ben een keer volledig verdwaald op de website van de gemeente toen ik voor een cliënt een bijstandsuitkering wilde aanvragen. Hoe zou dat dan zijn als je analfabeet bent, anderstalig of verstandelijk beperkt. Nee, wat dat betreft begrijp ik Mark wel. Dat gedoe ook met al die formulieren. Bovendien moeten we er ook niet al te moeilijk over doen. Waar praten we eigenlijk over. Een paar duizend euro, dat is klein bier. Zoals Mark zelf zegt, hij is geen heilige.

De overheid heeft met ingang van januari 2015 bepaald dat iemand die in de bijstand zit en fraudeert een boete krijgt van 100% bovenop zijn uitkering. Dus als je bijvoorbeeld verzwijgt dat je met iemand samenwoont, dan krijg je een 100% korting op je uitkering en moet je een boete betalen van eenzelfde bedrag. Daar is momenteel veel over te doen. De politiek en de rechterlijke macht zijn het nog niet helemaal eens over de hoogte van de boete.  Nog even afgezien van die boete loop je als bijstandsgerechtigde in ieder geval het risico dat je je uitkering kwijtraakt. En dat is maar goed ook. Moet je maar niet frauderen. Ben ik het helemaal mee eens.

Het wordt een ander verhaal als mensen zich kunnen vergissen, of als er sprake is van een misverstand. Waar mensen werken worden fouten gemaakt. Uit eigen praktijk ken ik een paar voorbeelden waarbij een uitkering te snel werd ingetrokken. De redenen waren verschillend, het resultaat iedere keer onthutsend. Plotseling sta je bij de supermarkt en kun je je boodschappen niet meer afrekenen. Je kunt geen eten meer kopen.

Geen probleem, even het misverstand oplossen door contact op te nemen met de gemeente. Maar het valt nog niet mee om dat te doen. De gemeente is moeilijk telefonisch te pakken te krijgen. Mensen worden door geautomatiseerde antwoordmachines gevraagd om via de website vragen te stellen. De websites zijn niet altijd even duidelijk. Uiteindelijk krijg je te horen dat je aanvraag binnen 6 tot 8 weken wordt afgewikkeld, en dat is dan nog de versnelde procedure. Waar je ondertussen je eten vandaan haalt is even je eigen probleem.

Mensen als Mark Verheijen, Ton Hooijmaijers, Jos van Reij en Judith Merkies leven in een heel andere werkelijkheid dan Jan met de pet. De grenzen van integriteit worden opgerekt. De misverstanden met smeergeld, subsidies of declaraties zijn talrijk. En als achteraf bepaald wordt dat het handelen van onze politieke vertegenwoordigers, die onze wetten maken, niet helemaal in orde was, dan wordt deemoedig het hoofd gebogen en wordt het te veel gedeclareerde terugbetaald.

Zonder boete natuurlijk, want men handelde te goeder trouw. Zeg dat maar eens tegen die uitkeringstrekker die mazzel heeft als hij in die twee maanden dat hij geen uitkering heeft naar de voedselbank mag. Over voorbeeldgedrag gesproken.

Goed nieuws overigens. De zwanen zijn weer terug. Ze maken elkaar weer het hof op het oude nest. Dat belooft weer een mooie lente te worden met hopelijk een nest vol zwaneneieren. Wat is de natuur toch ontroerend eenvoudig. Daar kunnen we nog veel van leren.

Paul Bras is werkzaam in de psychosociale sector. Zette enkele jaren geleden radicaal een punt achter zijn carrière in de banken- en autobranche. Filosofisch type. De goedheid zelve. Warhoofd. Miste bruine kroeg in Kudelstaart – reden om (weer) naar 'de grote stad' te verhuizen. Maar… hij kwam weer terug. Monter.