Schoolklas voor raadsleden

Op 21 maart 2018 zijn er weer verkiezingen voor de gemeenteraad en ‘dus’ worden politieke partijen en (potentiële) gemeenteraadsleden weer bedolven onder e-mails waarin cursussen worden aangeboden. Want heden ten dage wordt ervan uitgegaan dat een raadslid de gemeentelijke arena niet kan betreden zonder daartoe terdege te zijn bijgeschoold.
 
Hij of zij moet immers worden geacht de gemeentelijke organisatie te doorzien, de regels te kennen, rekening te houden met het wettelijk kader waarbinnen de gemeentelijke organisatie functioneert, de problematiek van de verschillende portefeuilles tot zich te hebben genomen en op de hoogte te zijn van de gemeentelijke financiën. Kortom, de cursussen zijn erop gericht, binnen korte tijd de kandidaten zodanig bij te spijkeren dat zij tegen de bestuurlijke en ambtelijke diensten ‘op kunnen’.
Dat zoiets tot de mogelijkheden zou behoren, is een fictie waaraan instituten en cursusleiders een goede boterham verdienen.
 
Wapenwedloop
Hoe zijn we in die situatie beland?
Toen ik in 1970 aantrad als raadslid (de enige vertegenwoordiger van D66), waren er vijf zogenoemde ‘commissies van bijstand’ die in beslotenheid vergaderden onder voorzitterschap van de wethouder die werd geassisteerd door ‘zijn’ ambtenaar. Dus zo’n stuk of vijf raadsleden uit de verschillende fracties, plus de portefeuillehouder. Als eenmansfractie was ik lid van alle commissies – ik heb mijzelf toen wel eens ‘de alternatieve wethouder’ genoemd.
De enige vergadering die openbaar was, was de plenaire gemeenteraadsvergadering. Daar vond het debat plaats – dat woord voor woord werd genotuleerd – en daar werden de besluiten genomen. Ondanks de in beslotenheid verkregen voorkennis, waren de discussies voor iedereen goed te volgen, er waren zelfs belangstellende burgers die alle vergadering op de publieke tribune te vinden waren!
Voor mij als D66’er waren de besloten commissievergaderingen een doorn in het oog. En na jarenlang gesteggel waren ze inderdaad, in 1976 toen ik de raad verliet, toegankelijk voor toehoorders.
 
De toenemende openbaarheid heeft onverwachte gevolgen gehad.
Er heeft wat ik zou willen noemen: ‘een wapenwedloop aan kennis’ plaatsgevonden, waardoor die veelgeprezen openbaarheid steeds zinlozer is geworden.
 
Toen ik in 2002 opnieuw in de gemeenteraad was gekozen (weer als D66’er maar ditmaal behorende tot de vijfkoppige fractie van PACT), waren er tal van veranderingen te bespeuren, die onder meer berg overbodig papierwerk opleverden. Het gevolg was, dat het voor een eenvoudig raadslid onmogelijk was geworden om alles bij te houden, laat staan dat de belangstellende burger nog de besluitvorming van ‘zijn’ vertegenwoordigers zou kunnen volgen.
Zo is dus de openbaarheid in grote mate zinloos geworden.
 
Voornemens
In die eerste periode in de jaren zeventig had ik mij voorgenomen, te doen wat ik kon om de gemeentepolitiek zo transparant mogelijk te maken. Daarbij had ik het volgende voor ogen:
1.    Het taalgebruik moet zodanig zijn dat het ook voor een leek op de publieke tribune te volgen is.
2.    Voorstellen en besluiten behelzen altijd (politieke) keuzes; die keuzes, met hun afwegingen, moeten voor iedereen helder worden gemaakt.
3.    Gemeentepolitiek is een spel; weliswaar een spel waarvan de uitkomst soms ernstige gevolgen voor sommige burgers kan hebben, maar het blijft een spel dat met een zekere speelsheid gespeeld kan worden – mits de spelregels in acht worden genomen.
4.    Je moet laten zien dat gemeentepolitiek interessant is om te beoefenen – en om te volgen. Zo bevorder je de betrokkenheid van je medeburgers.
5.    De besluitvorming is vaak spannend; laat enerzijds het spannende ook duidelijk zien, maar gebruik ook ontspannende humor, vooral ironie in de debatten.
6.    Wees kort van stof, probeer de kern te raken; lange betogen kunnen misschien doorwrocht zijn, maar leiden tot het afhaken van de toehoorders.
 
 
Ontwikkelingen
Als ik dit bovenstaande nog eens overlees, dan word ik daar niet vrolijk van.
Hoe heeft het zo mis kunnen gaan?
Het is te gemakkelijk om te zeggen: sinds alles openbaar moest, heeft het bestuur met behulp van ambtelijke diensten en externe bureaus alles zo ondoorzichtig gemaakt, dat er een bovengemiddelde deskundigheid voor nodig is om er met een kritische blik naar te kunnen kijken.
Dat suggereert dat op die manier de openbaarheid bewust onschadelijk is gemaakt. En dat denk ik niet.
 
Het lijken vooral autonome processen waardoor de gemeentepolitiek steeds onoverzichtelijker werd. Zoals de groei van het aantal inwoners, de toegenomen welvaart, de toegenomen mobiliteit, de toegenomen regelgeving door provincie en rijk, het hogere gemiddelde opleidingsniveau van ambtenaren, bestuurders, raadsleden en burgers, en de enorme informatiestroom via steeds meer media.
Deze zaken hangen uiteraard samen, maar ik zal ze apart toelichten.
·      De groei van het aantal inwoners was onder meer het gevolg van de toestroom van burgers van buiten onze gemeentegrenzen (ook ambtenaren); die nieuwe inwoners waren minder op de hoogte van de specifiek plaatselijke problemen, maar hadden uiteraard meer ervaring met hoe het er ergens anders aan toeging. Er werd door nieuwkomers meer met een onbevangen, observerende blik naar hun gemeente gekeken en toen zij gingen deelnemen aan het democratisch proces wisten zij het vaak beter – of leken het beter te weten.
·      Ook de vaak betere opleiding van bestuurders, ambtenaren en… raadsleden vergrootten de kloof met het ‘gewone volk’. Er waren mensen die het enigszins konden bijbenen – en velen die het opgaven. Maar… aan iedereen werd steeds weer in het stemhokje om een oordeel gevraagd!
·      De uitbreidingsplannen – denk aan de Hornmeer en Kudelstaart – brachten de gemeente meer geld in het laatje, maar zij deden ook een zodanig beroep op het bestuur dat de oude administratie het eigenlijk niet aankon. Er werden steeds vaker externe bureaus ingehuurd; maar desondanks werden er door het verstenende bestuur (een college van B&W dat twintig jaar nauwelijks van samenstelling veranderde) steeds meer fouten gemaakt, die met de mantel der liefde werden bedekt. Ik denk aan het arkenbeleid, de wildgroei aan illegale bouwsels, de planologie (waarom niet de Hortensialaan vierbaans doorgetrokken via de Dreef naar Kudelstaart – waardoor de Stommeerweg langs de Poel wandelpromenade had kunnen worden; waarom de Aalsmeerderweg niet doorgetrokken over het viaduct naar het Dorpscentrum – wat de Noordvork overbodig zou hebben gemaakt?), de veel te kleine nieuwe schoolgebouwen, het veel te dicht gebouwde Nieuw Oosteinde zonder openbaar vervoer en zonder voorzieningen…
·      Door de toegenomen welvaart waren juist steeds meer voorzieningen nodig. De Aalsmeerders ontdekten de Westeinder, er kwam een steeds grotere behoefte aan (water)sportvoorzieningen, aan cultuur, kortom aan mogelijkheden om elkaar te ontmoeten in zinvolle vrijetijdsbestedingen. Veel daarvan is niet tijdig voorzien en kwam alleen tot stand door particulier initiatief.
In de tweedelige gids Heel Nederland schrijft Rik Zaal: ‘Het is in en om Aalsmeer zo waanzinnig druk met verkeer dat een bezoek aan het dorp niet kan worden aangeraden. Ook is er voor de reiziger niet veel te beleven.’ Zo hoor je het eens van iemand anders! Openbaar vervoer is, ondanks de ligging van Aalsmeer midden in de Randstad, altijd een stiefkind geweest. En alles wat er nu nog aan gedaan kan worden, is repareren.
 
De regelgeving uit Den Haag is nog iets wat de gemeentelijke democratie heeft uitgehold. De gemeenteraad krijgt tal van voorstellen te behandelen, ter uitvoering van de wetten die door het landelijk bestuur zijn opgelegd. Het zijn ‘offers you can’t refuse’, en ten onrechte wordt de indruk gewekt dat de gemeente daarop door de burgers kan worden aangesproken.
De welvaart heeft meer moderne techniek in het bestuur gebracht (net zoals de moderne techniek meer welvaart heeft gebracht). Wij hebben ooit gedacht dat met de computer een nagenoeg papierloos tijdperk zijn intrede zou doen! Maar de printers zijn inmiddels metershoge stapels papier gaan spugen, raadsleden worden overladen met talloze overbodige in glanzende kleurendruk verschijnende tijdschriften en folders, waarvoor wel ons belastinggeld wordt gebruikt maar over de uitgave waarvan de burger nooit is geraadpleegd – en waarvan hij ook geen kennis neemt. Nu zijn daar een eindeloze vloed van e-mails en informatieve websites bijgekomen.
Wie ziet door de bomen het bos nog?
 
Omgekeerde wereld
Is er een oplossing?
Het is de omgekeerde wereld om (toekomstige) raadsleden een cursus aan te bieden. Zo’n cursus zou juist gericht moeten zijn op wethouders en ambtenaren, die onderwezen moeten worden in het zich uitdrukken in verstaanbaar en bondig Nederlands en het als de pest vermijden van bestuurlijke geheimtaal.
En elke vier jaar, als er weer verkiezingen in zicht zijn, een verplichte bijscholingscursus!
De informatiekloof dichten! Het afschaffen van afkortingen! Geen namen noemen van personen of wetten die niemand kent!
De gemeentelijke cultuur heeft zich zo ontwikkeld, dat wie iets niet begrijpt, er beschaamd het zwijgen toe doet. De ander ‘zal het wel weten’.
Hou daarmee op! Eis uitleg!
De burger heeft recht op helderheid. Dan kan hij tenminste een keuze maken, als er verkiezingen worden gehouden.
 
Het grootste deel van deze tekst schreef ik acht jaar geleden. Dat zal niemand zich meer herinneren. Maar ik realiseer me dat we sindsdien geen steek zijn opgeschoten. Dus blijf ik zeuren. 
 
Pierre Tuning is journalist. Vele jaren redacteur bij het NOS Journaal. Gerespecteerd raadslid van D66, later PACT, inmiddels geen lid meer. Liefhebber van jazz, steekt dat niet onder stoelen of banken. Polijst zijn teksten. Houdt van een biertje. Eigenwijze kerel.

3 reacties

  1. Hallo Pierre
    Aalsmeer, aalsmeerder, aalsmeest. Maar er is meer… Het houdt niet op….
    Een reactie op regenten en “moderne” ontwikkelingen. Het blijft toch maar een aaneenschakeling van spreekwoorden (van “vroeger”) voor iedereen. Je oude verhaal is duidelijk.
    Het interessante aan de huidige tijd is de snelle ontwikkeling van diezelfde tijd. Op alles vooruit zien te zijn, het nieuws van morgen vandaag al te kunnen lezen. Primitief is: dat je leert van een oudere en van de geschiedenis! Modern is: dat je die oudere ff vertelt hoe de zaken in elkaar zitten. Geschiedenis moet herschreven worden. Het is niet eerlijk. ALLES dient herschreven te worden. De ouden hebben je leren praten om hen na te vertellen/praten. Maar de huidige jeugd heeft leren praten om de ouderen het zwijgen te leren.. Politiek (praten) in de wijdste zin heeft zich in de afgelopen eeuwen van een lage plaats, naar de eerste plaats gemanoeuvreerd. (Fik Meyer) Praat recht wat krom is, Verenig je en laat je zien met winnaars. Mede door de huidige “rechtstaat”, waarin bewijs (en de wet) op de eerste plaats komt. De wereld is door techniek en media erg klein geworden Kou, macht, geld, egoïsme, gevoelloosheid, afgunst, respect, onverdraagzaamheid en andere waarden waarmee men vandaag (via media) opgroeit zullen over een paar decennia hun vruchten afwerpen. Hoor en wederhoor zijn verdrongen door nepnieuws, Wat nog niet lang geleden chantage heette is nu wisselgeld en er zijn nog veel meer voorbeelden. Het kleinste voorbeeld is de familie, of de buurt van vroeger…Oog om oog, tand om tand….enz…., de bijkobelran van de toekomst zal het allemaal rechttrekken….. Het zal mijn tijd hopelijk duren. Ik hoop dat ik in dit schrijven niemand zeer heb gedaan of beledigd. Het oog van de duivel achterhaalt mij wel … en wie lacht niet, die de mens beziet….. Ik wens jullie alle goeds en nog veel beter. Mvg S.

  2. Pierre, bedankt voor de spiegel.
    Inderdaad, het sleutelwoord in deze is: Een wederkerig vertrouwen krijgen in elkaar.

  3. Een mooi helder geschreven stuk Pierre, bedankt. Waarom niet een politieke inburgeringscursus voor alle politiek betrokkenen ? Het gaat om de communicatie, om elkaars taal te leren denken en spreken. Met oog voor elkaar en met wederzijds begrip valt meer re bereiken dan met het steeds maar weer opnieuw betrekken van afgesleten schuttersputten.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *





banner_martinez
adv desiree klein
mjk-advies
LJ-de-Vries
S4H
flower art museum
historische tuin
adv-Toneel
banner_martinez
adv desiree klein
mjk-advies
LJ-de-Vries
S4H
flower art museum
historische tuin
adv-Toneel