Ideologische marketing

Dames en heren, het is verkiezingstijd! De tijd waarin politieke partijen ons hun visie voor de toekomst voorleggen, en het volk die visie interpreteert als beloften. Beloften die ze natuurlijk nooit na kunnen komen. Ik merk steeds vaker om me heen dat men zich enorm druk kan maken over gebroken beloften, niet nagekomen afspraken en andere narigheid die nu eenmaal horen bij het dagelijks management van een beschaafd land. In mijn optiek ligt het probleem echter niet zozeer bij de politiek, maar wat wij verwachten van politiek. Als volk eisen we visie, simpel geformuleerde oplossingen voor problemen en daadkracht van onze politiek. Dat klinkt allemaal geweldig, maar dat is wel een wat onhandige verwachting gezien ons hele politieke stelsel er juist op gebaseerd is dat politici feitelijk nooit staat (horen) te zijn dat soort zaken te voorzien.

 

Iedereen verkoopt

Er is maar een kort lijstje van universele waarheden die gelden voor de moderne samenleving, maar ik zou daar graag eentje aan willen toevoegen: iedereen verkoopt. We verkopen drie dingen aan elkaar: goederen, diensten en ideeen. Die laatste is de belangrijkste, want die vergeten we meestal. Iedereen verkoopt ideeen. We verkopen allemaal een idee van onszelf aan een ander. Ideeen verkopen we via sociale media, waar we een idealere, dramatischer versie van onszelf aan de wereld presenteren, of via discussies met anderen over onze meningen. Natuurlijk noemen we het geen verkoop, we noemen het flirten, sociale normen, marketing, debat of politiek.

 

Politici hebben het nadeel dat hun verkoop valt in een gebied waar de maatschappij heeft besloten geen ruimte is voor verkoop. We wensen van politici dat ze 'gewoon eerlijk' zijn, maar 'gewoon eerlijk' zijn is lang niet zo eenvoudig als het klinkt. We  leven in een wereld met een wildgroei aan informatie, vol met complexe geopolitieke uitdagingen in het buitenland en ingewikkelde problemen binnen de landsgrenzen. Om het probleem heel simpel samen te vatten: we vragen het onmogelijke van onze volksvertegenwoordigers, en reageren met verontwaardiging wanneer de poging ons tegemoet te komen in onze eisen tekort schiet.

 

De leugen in het zadel

Om u een klein voorbeeld te geven ter illustratie, wanneer het gaat om meer geld steken in de zorg. Een eerlijke politicus zou zeggen “mits mogelijk zou mijn partij graag extra willen investeren in de zorg, maar of we daar genoeg ruimte voor hebben in de begroting is nog niet zeker. We hebben tenslotte te maken met dalende gasinkomsten, de immigratiekwestie zal ongetwijfeld veel geld kosten, we moeten stevig investeren in de belastingdienst. Bovendien geven we al jaren te weinig in Defensie, en de NAVO bindt ons toch echt minimaal twee procent van het bruto nationaal product te investeren.” Echter, wanneer een politicus dat zegt stemt er geen hond op hem of haar. Dat is toch geen klare taal? Dat is toch geen daadkracht? Maar het is wel eerlijk. Defensie-uitgaven zijn al bijna een decennium onder de twee procent van het BNP die we de NAVO hebben beloofd. Zelfs als we de publieke opinnie buiten beschouwing laten is op de huidige voet doorgaan met gasboringen in Groningen niet mogelijk (het raakt op), en zo zijn er nog wel duizend redenen die het realistisch gezien moeilijk is meer te beloven dan er nu is.

 

Daarentegen moeten we ook nadenken over waar de stemmen die niet naar de eerlijke politicus gaan dan wel terecht komen. De sluwe politicus die zegt: “Zorg is belangrijk, we moeten goed zorgen voor de opa's en oma's! Vier miljard euro extra voor zorg in Nederland!” De man of vrouw die ons dat vertelt die wint stemmen en zetels. Eerlijk antwoord? Absoluut niet, reductief, simplistisch en nagenoeg onmogelijk waar te maken. Effectief? Helaas wel.

 

We belonen slecht politiek gedrag met macht en invloed, en straffen eerlijke politici af omdat ze zich gebonden voelen door de limieten van de werkelijkheid. We kunnen dit probleem op twee manieren oplossen: we kunnen ervoor kiezen minder eerlijkheid te verwachten van politici, door hun uitspraken en toezeggingen minder te behandelen als plechtige beloften maar meer als goede voornemens. Net zoals ik vaker naar de sportschool zou gaan, belooft een politicus meer geld voor zorg en onderwijs. Ga ik meer naar de sportschool? Nee, maar ik ben wel iets beter op mijn dieet gaan letten, dus ik ben wel iets gezonder bezig. Gaat er meer geld naar zorg en onderwijs? Misschien, wie weet, als daar ruimte voor is.

 

De andere optie is als electoraat goed na te denken over welk gedrag we belonen of afstraffen. Als een politicus die onmogelijke gouden bergen belooft niet meer wint, dan houden ze er vanzelf mee op. Net als bij het milieu geldt voor politiek dat een beter klimaat begint bij jezelf.

 

Ik ben niet heel erg grappig geweest vandaag, dat spijt me. Soms ben ik nog steeds een student politieke wetenschappen die zich vreselijk druk kan maken over het feit dat populistische sprookjes het steeds vaker winnen van pragmatiek en realiteitszin.

 

Yannick Duport studeerde politicologie. Schrijft graag. Publiceerde eerste minicrimi in NieuwNAT: over gedumpt lijk in Seringenpark. Hoopt stiekem op mooie toekomst als misdaadschrijver. Tegendraads. Enige 29-jarige zonder Facebook- en Twitteraccount, maar sinds enige tijd wél met smartphone. Als Aalsmeer-Ooster woonachtig in Hoofddorp.