Column: Pierre Tuning

Ja, beneden de armoedegrens heb je weinig te kiezen; je bent afhankelijk van anderen, van de maatschappij en van de regels die je worden opgelegd. Maar hoe rijker je bent, hoe meer mogelijkheden je hebt om keuzes te maken, voor jezelf, voor je eigen behoeftebevrediging en je eigen familie- en vriendenkring. Dat die keuzes niet altijd ten goede komen aan de rest van de samenleving, de wereld, het milieu enzovoort, spreekt vanzelf.

En het betekent ook, dat wanneer wij iets nastreven of een probleem hebben, niet moeten zeggen: ‘Ze moeten er wat aan doen!’ maar: ‘Wij moeten er wat aan doen!’

Daarbij kunnen wij gebruik maken van de vrijheden die in de grondwet staan. De vrijheid van meningsuiting, van vereniging, van religie, van beweging, van bezitsvorming, van pers en media, en van onderwijs. Het spreekt vanzelf dat deze vrijheden een ander niet in zijn vrijheid mogen beperken, of mogen oproepen tot geweld.

Kijk naar de ‘vrijheid van meningsuiting’. Die hangt samen met de andere genoemde vrijheden, vooral die van vergadering. In de 19de eeuw hadden de liberalen (Thorbecke!) die ze formuleerden, tijd – en geld – zat!

Maar tegenwoordig is de meningsvorming al moeilijk. Door alle digitale en gedrukte (of geprinte) informatiebronnen kan je door de bomen het bos niet meer zien. Om tot een goed gefundeerde mening te komen, moet je moeite doen – en heb je tijd nodig.

Die moeite nemen de meeste mensen niet – en tijd hebben ze ook niet. Vandaar de hoeveelheid gemakzuchtig gelul die over ons wordt uitgestort – bij voorkeur over (zie boven): sporten, verjaardagen, festivals, vakanties, vermaak, verpozing, verstrooiing en andere verzetjes of verslavingen.

Die laatste zin klinkt wel erg negentiende-eeuws. Maar het gaat hier wel om de basis van de Nederlandse democratie.

Want wie is nog (actief) lid van een vereniging of van een politieke partij? Wie gaat er nog regelmatig naar vergaderingen – laat staan dat hij in een bestuur wil gaan zitten? We hebben er geen tijd voor (over).

Met de stijging van de welvaart is de noodzaak om je te verenigen afgenomen. De Aalsmeerse veiling en de Tuinbouwbank werden opgericht als coöperatieve verenigingen – de CAV door de communist Harmsen. Mijn grootvader Albert ‘Stop’ Spaargaren (1876-1938) was in 1912 een van de oprichters van de CTAV (Coöperatieve Tuinbouw Aankoop Vereniging) en in de crisistijd van jaren ’30 was hij actief in het werklozencomité.

Gebrek aan huurwoningen voor arbeiders leidde in 1909 tot de vereniging Eigen Haard; van Eigen Hulp kwam tot in de jaren vijftig een man aan de deur om geld op te halen voor de zorgverzekering. We zien, wat er tegenwoordig van geworden is.

PALVU: ‘Proletariërs, aller landen, verenigt u,’ was ooit een bekende term. Maar er zijn geen proletariërs meer – en de noodzaak om je te verenigen, ontbreekt. Geen tijd.

‘Als je geschoren wordt, moet je stilzitten.’ ‘Niet klagen, maar dragen en bidden om kracht.’