Gastcolumn: ‘Bomans werd niet oud maar wel onsterfelijk’

Door: Jan Dreschler. Ik lees de pas verschenen biografie van Godfried Bomans, Vleugelman. Ooit was hij misschien wel de meest populaire schrijver van Nederland. Ik was een fan. Hij was misschien in de ogen van toen niet de meest serieuze schrijver van dikke meeslepende boeken; hij was vooral bekend door zijn stukjes. De column deed pas zijn intrede in de loop van de jaren 70 en werd als woord in 1984 opgenomen in de dikke Van Dale. Daarvoor was het een cursiefje en in de tijd van Bomans was het waarschijnlijk gewoon nog een stukkie.

Maar zo’n column/stukkie is een kunst op zich, want je moet heel snedig en puntig iets aan de orde stellen.

Een van de meest bekende scènes uit de Nederlandse literatuur over ouderdom en oud worden werd door Bomans geschreven in 1947 in zijn bundel Kopstukken.

Een journalist krijgt de opdracht een honderdjarige te interviewen.

“Is vader thuis,” vroeg ik aan het oude mannetje dat opendeed. Hij knikte en liet mij in een kamertje waar een stokoud mannetje zat dat al bijna dood was. Haastig rukte ik een spreekhoorn van de wand en schreeuwde in zijn oor. “Wel gefeliciteerd.” “U bent abuis,” zei de oude man met doffe stem, “vader is boven.” Ik vloog de trap op want ik begreep dat het nog een kwestie van seconden was. Daar hing de honderdjarige aan de touwen. Hij was bezig een vogelnestje te maken. Ik kroop bijna in z’n oren en gilde: “wel gefeliciteerd.” De jubilaris schudde het hoofd, maakte een dubbele salto en sprong op de grond. “Ik ben niet doof,” zei hij zijn jas aantrekkend, “ik ben alleen maar oud.”

Honderdjarigen zijn de snelstgroeiende bevolkingsgroep van Nederland. In de zestiger jaren waren er nog maar enkele tientallen en nu al enkele duizenden in Nederland. En in 1947 was het waarschijnlijk helemaal een unicum. En het werd steeds meer gebruikelijk om over ouderen te denken als een groep mensen die het wel hadden gehad.

In een van zijn vele aforismen zei Bomans: “Vroeger was een oud mens iemand die er bijna was. Nu is het iemand die er bijna geweest is.”

De oudere is van zijn voetstuk gevallen van wijs en bezadigd en op weg naar de eeuwigheid tot iemand die er niet meer toe doet. Zozeer zelfs dat het nodig was om 1999 tot jaar van de ouderen uit te roepen om nog tot enige emancipatie te komen.

Bomans zelf haalde de honderd niet. Bij zijn ontijdige dood in 1971, 58 jaar oud, had hij ruim 60 boeken geschreven. Hij kon de geest van zijn tijd onnavolgbaar treffen en soms was hij zijn tijd ver vooruit.

Je hoort toch haast professor Eric Scherder, hangend aan de ringen roepen: “bewegen, bewegen, bewegen.”

Het grote geheim van het gezond ouder worden zit in dit stukje verwerkt namelijk actief zijn, zowel lichamelijk als geestelijk. Veel lichaamsbeweging en veel onder de mensen zijn. De zoon heeft dat niet begrepen, want die zit maar een beetje duf voor zich uit te staren, maar de vader die snapt het wel. En dat geldt vandaag de dag nog steeds zo.

En dan ontspint zich een gesprek met de honderdjarige waarbij deze haast filosofisch zegt: “Elk jaar word je een jaar ouder, dat ligt in de natuur der dingen.”

En de nieuwsgierige reporter vraagt: “doet u er dan niets voor? “

“Nee, ik doe er niets voor, dat is het leuke van dit soort werk, het gaat vanzelf!”

Er is natuurlijk een disclaimer. Je kunt lichamelijk of geestelijk minder worden en de dood kun je niet ontgaan. Maar dat is iets voor een andere column.

Jan Dreschler (Haarlemmermeer, 1951) werd in Aalsmeer vooral bekend vanwege zijn directeurschap van Zorgcentrum Aelsmeer (1995-2016), waarna hij tijd kreeg voor andere bezigheden zoals het maken van schilderijen en het schrijven van artikelen voor AalsmeerVandaag.