De meerval, Aalsmeers eigen wolf?

Door: Jan Dreschler. Een ingezonden stuk van de hand van Maarten Alderden dat op 20 augustus op AalsmeerVandaag verscheen heeft voor heel wat ophef gezorgd. Binnen enkele dagen stond de teller van het aantal lezers al boven de 35.000, wat wil zeggen dat het ook buiten Aalsmeer is opgepikt. Het ging over de vraag hoe om te gaan met de meerval, ons eigen Aalsmeerse roofdier in de Westeinderplassen. We hebben het dan over de Silurus glanis, de Europese Meerval, die beschermd is (je mag ze wel vangen, maar moet ze weer teruggooien), geen natuurlijke vijanden kent en door sommigen wel genoemd wordt ‘de wolf onder water’. En net als bij de wolf op vier poten lopen de emoties ook hier hoog op.

In de vele reacties gaat het alle kanten op. Sommigen zien de Meerval het liefst op het menu van het plaatselijke restaurant. Met andere woorden als de paling terugloopt, wordt het dan niet eens tijd voor meerval met stroop! Anderen zeggen dat het vooral de mens is die zich met de natuur bemoeit waardoor alles ontregeld wordt. Weer anderen zeggen dat de mens van Gods schepping af moet blijven en beter vegetarisch kan gaan leven en iemand vraagt zich af of de Homo Sapiens nog wel een bedreigde diersoort moet blijven?

Daarnaast zijn er ook inhoudelijk reacties over hoe het gesteld is met de natuur onder water, de biodiversiteit en het natuurlijk evenwicht tussen wat daar leeft en beweegt. Voldoende reden om dat allemaal eens voor te leggen aan de beroepsvisser van Aalsmeer, Theo Rekelhof. We treffen hem als hij net terug komt van het legen van zijn fuiken vol interessante vangst waartussen zeker ook meervallen.

Filosofisch
In het gesprek blijkt zijn enorme liefde voor en kennis van alles wat er leeft in de Westeinderplas en ook wel een filosofische inslag. Gevraagd maar wat hij vindt van de discussie, zegt Theo hij het ten dele wel eens is met het geschrevene Het zijn er inderdaad te veel. “Maar wie maakt uit wat te veel is? In de natuur is er altijd een soort van evenwicht  Soms gaan bepaalde dingen zoals ze gaan en neemt bijvoorbeeld een soort in aantal toe, maar als het er teveel worden neemt het ook wel weer af.  Bovendien hebben we bij de meerval het beeld van een enorme vis, maar het eerste jaar zijn ze nog maar tien centimeter en worden door ‘iedereen’ opgegeten.”

De meerval komt van oudsher in Nederland voor en zeker ook in de Westeinderplassen.

“In de tijd van mijn opa was de meerval zo’n zeldzaamheid dat als hij er één gevangen had men voor een dubbeltje mocht komen bekijken. De meerval die tegenwoordig de Westeinder vult lijkt genetisch wel wat veranderd. Mogelijk komt dit door illegale uitzet ten behoeven van de sportvisserij. De meerval van nu stelt minder eisen aan het milieu en past zich gemakkelijk aan aan nieuwe situaties. En vanuit de Westeinderplassen migreert hij ook naar andere gebieden.”

Teruggooiplicht
Er waren in 1991 nog maar heel weinig meervallen in 1995 nam dat toe en tegenwoordig vang ik er wel 600 tot 700 per jaar, weet Rekelhof. “Dat de meerval een beschermde diersoort is, dat is gekomen na de strenge winter van 1963. Toen was het gevoel dat deze vis in zijn bestaan werd bedreigd. Bescherming betekent dat je er wel op mag vissen, maar je hebt een teruggooiplicht.” Ook Theo is van mening dat deze beschermde status op de Westeinder wel voor een deel teruggedraaid kan geworden. Maar het is volgens hem niet overal hetzelfde. “Mijn collega’s in Friesland komen zelden of nooit een meerval tegen, terwijl het er hier van wemelt.”

Weggezuiverd
Het ecosysteem in de Westeinderplassen  is inderdaad aan verandering onderhevig. Ten behoeve van helder water is veel biologische verontreiniging weggezuiverd.
In de jaren ’50 was er ongeveer 400 kilogram vis per hectare, in de jaren ’90 was dat nog 200 kilo en tegenwoordig is het 100 kilo per hectare. Toen was de visstand eenzijdig en nu veel meer biodivers. Een ander evenwicht dus.

Hoogwaardig voedsel
“Wat mij als beroepsvisser wel aan het hart gaat is dat er duidelijk een te grote hoeveelheid meervallen is en dat het eigenlijk jammer is om daar niet een deel van te oogsten. Ze zijn prima geschikt voor consumptie dus het zou economisch aantrekkelijk kunnen zijn. Het is eigenlijk zonde om ze te laten zwemmen terwijl het tegelijk hoogwaardig voedsel is.”

Rivierkreeftenplaag bestrijden
Maar het is niet zo eenvoudig om daarin iets te veranderen, doordat er tegengestelde belangen zijn tussen sportvisserij en beroepsvisserij. Sportvissers willen graag de vangst van meervallen beschermen. Je mag immers wel vissen op de meerval. Als Theo dat doet is het vaak voor onderzoek. Zo is er op dit moment een onderzoek gaande in een afgesloten stukje polder waar meervallen uitgezet worden om te kijken of ze rivierkreeftenplaag kunnen bestrijden. Dit onderzoek is pas drie maanden gaande dus een onderzoeksresultaat is er nog niet.

Een aantal van de reacties op Aalsmeer Vandaag passeert de revue. “Er wordt gesproken over rivierkreeften, maar die zie ik eigenlijk nauwelijks. Overigens hebben rivierkreeften geen beschermde status. Het zijn invasieve exoten.”

Driehoeksmossel
Dat het tekort aan watervogels te maken heeft met de meerval waagt Theo te betwijfelen. Zeker is het zo dat meervallen van alles eten en soms als je ze vangt dan braken ze spontaan hun maaginhoud uit en kun je zien wat ze gegeten hebben. Daar zit dan van alles bij; snoek, brasem, kleine meervallen, ratten en soms ook wel een watervogel.” Maar dat dat massaal zou gebeuren gelooft Theo niet. Dat de hoeveelheid watervogels is teruggelopen erkent hij wel. “Volgens mij is de oorzaak vooral een bepaald type driehoeksmossel die in de Westeinder is gekomen. Meerkoeten, kuifeenden en tafeleenden eten deze mossel niet en zijn dus vertrokken.”

Aalscholver niet de schuld geven
Gevraagd naar de aalscholver, die wordt genoemd als boosdoener zegt Theo: “Dat is ook een factor. Een aalscholver eet een pond vis per dag. Er zijn naar schatting in deze buurt 300 aalscholvers. Daarmee vangen ze inderdaad meer vis dan ik als beroepsvisser, maar je kunt ze niet van alles de schuld geven.”

Helderder water
De helderheid van het water komt ook langs. Het water is zeker helderder dan voorheen en soms doen overheden daar iets aan door defosfatering. Dat  is niet alleen prettiger voor zwemmers, maar komt ook de biodiversiteit ten goede. Waterschappen willen dat dan ook graag. Voor de vis maakt het wel wat uit. Als je troebel water hebt is dat beter voor de brasem en een snoekbaars. Maar als het water helderder wordt is dat weer gunstig voor de snoek en de voorn en heb je ook minder blauwalg.

Rugslag
En hoe zit het met de agressie van de meerval? “Het zijn echt wel roofdieren die als ze groot worden enorm kunnen imponeren. En je kunt niet zeggen dat ze niet agressief zijn. Het zijn vooral nachtjagers, maar dan eten ze ook alles wat ze tegenkomen. In mijn spreekbeurten adviseer ik mannen dan ook om niet ‘s nachts naakt in de Westeinder te gaan zwemmen. En als het dan toch moet, doe dan rugslag…”

(Foto’s en film: Arjen Vos)