‘Soms het ene brandje na het andere blussen’

Er zijn problemen in de zorg voor ouderen. De thuiszorg is versnipperd, er ontbreekt regie en niemand voelt zich verantwoordelijk. Het kost soms erg veel tijd om een plekje voor patiënten te vinden. Als er niets verandert, lopen inwoners van Aalsmeer op termijn de kans de dupe te worden. Daarom heeft de gemeente samen met drie buurgemeenten een brief aan de minister gestuurd om ervoor te zorgen dat thuiszorgorganisaties, verpleegkundigen en huisartsen met minder tijd en frustratie hun zorg kunnen leveren. Het gaat om lokale problemen veroorzaakt door een financieringssysteem dat alleen landelijk kan worden opgelost.

Voor AalsmeerVandaag aanleiding om eens rond te vragen wat er nu in de praktijk aan de hand is en hoe die problemen kunnen worden aangepakt. In het laatste deel van dit drieluik komt huisarts Joke Stam aan het woord.

Feiten zijn dat Aalsmeer aan het vergrijzen is, dat mensen veel langer thuis willen blijven wonen en er vrijwel geen verzorgingshuisbedden en kamers meer beschikbaar zijn. De aan het Drie Kolommenplein gevestigde Joke Stam, gespecialiseerd in ouderenzorg, erkent dat er nog wel het een en ander verbeterd kan worden.

Onvoorbereid oud worden
“We hebben te maken met een groep mensen die niet in een verzorgingshuis of verpleeghuis terecht kunnen maar wel zorg nodig hebben. Veel van die mensen zijn niet voorbereid op de ouderdom, op de gebreken en veranderingen die dat met zich meebrengt. Daarbij komt dat het aantal bedden in de verzorgingshuizen is verminderd. Tegelijkertijd is het ook zo dat er minder thuiszorg geleverd kan worden,” aldus Stam.

Zinvol zou het volgens haar zijn als er een publiekscampagne komt om mensen voor te bereiden op wat hen te wachten staat. De gemeente Aalsmeer en het gezondheidscentrum hebben hiervoor de samenwerking gezocht en inmiddels de eerste bijeenkomst gehouden. “Het gaat om bewegen, om voeding maar ook over eenzaamheid, depressie en ziekte. Als je als oudere bijvoorbeeld op je stoel blijft zitten wordt je valgevaarlijk. Iemand van 91 jaar is echter nog heel goed te trainen en wel zo dat bijvoorbeeld de dijbeenspieren een geweldige verbetering kunnen ondergaan.”

Gewoon heel zwaar werk
Stam onderschrijft dat er landelijk steeds meer wordt gezien dat eerstehulpposten overstroomd worden vanwege uit de hand gelopen thuissituaties. Dat komt volgens haar doordat er onvoldoende thuiszorg en tijdelijke opnamemogelijkheden zijn. Het gaat hier om tekorten op zowel het financiële als personele vlak. Er zijn te weinig medewerkers bij de thuiszorg en sommige thuiszorgorganisaties niet kunnen leveren omdat het geld op is. Tegelijkertijd lijdt de thuiszorg aan een imagoprobleem omdat zowel de beloning als de arbeidsomstandigheden niet super zijn. “Het is gewoon heel zwaar werk,” zegt Stam, “en dan komt daar de onderlinge concurrentie ook nog eens bij. Volgens mij zit een belangrijke oorzaak gewoon in het geld. Ze hebben het werk goedkoper willen maken onder andere door concurrentie te introduceren, maar dat lijkt op de werkvloer helemaal niet te werken.”

Centraal overzicht ontbreekt
“Zo ontbreekt er bijvoorbeeld een centraal overzicht over de beschikbare plekken in de regio. Het kost mij dus enorm veel tijd om iemand geplaatst te krijgen. Zoiets oplossen kan alleen door samen te werken en dat moet van hogerhand komen. Dat is weer een ander probleem. Daarbij zijn de specialistische teams verdwenen. Elke thuiszorgorganisatie moet nu zelf zo’n specialist voor bijvoorbeeld pijnbestrijding of benauwdheid in huis hebben. Dit geldt ook voor dementie. De expertiseteams voor dementie zijn verdwenen. Dat werk wordt nu door extra opgeleide thuiszorgmedewerkers gedaan.”

Doolhof aan afspraken
Bij huisartsen werkt het zo dat één zorgverzekeraar alle afspraken maakt met huisartsen en zorgaanbieders en andere verzekeraars deze afspraken volgen. Thuiszorgorganisaties hebben echter te maken met een doolhof aan afspraken en financiële plafonds. Het kost veel tijd om uit te zoeken met wie een inwoner in zee kan. Het kan ook betekenen dat een inwoner niet bij de favoriete zorgaanbieder terecht kan.

Goed 'gemantelzorgd'
“Kijk,” zegt Joke Stam, “de zorgvraag groeit en het aanbod aan thuiszorg neemt af. Daarbij moet elke minuut verantwoord worden en dat is wel eens moeilijk als bijvoorbeeld één van die thuiszorgmedewerkers bij iemand komt die zich ’s nachts bevuild heeft terwijl ze eigenlijk voor steunkousen en een boterham kwam.  En dan hebben we ook nog te maken met de groep die zorg mijdt. Dan is het soms brandje na brandje blussen. Er kan zo een onverwachte grote wond op een been opduiken die gemakkelijk voorkomen had kunnen worden. En dan hebben we nog de geheugenproblemen, mensen die niet meer eten, mensen die vallen en mensen die in eenzaamheid leven doordat hun sociale netwerk is weggevallen. Dan kun je in heel nare situaties terecht komen. Gelukkig is er ook een grote groep ouderen die wel goed oud wordt. Er wordt daarbij in Aalsmeer goed gemantelzorgd. Dat kan de kerk zijn of de buurvrouw met een soepje of een klein blokje om lopen of een afwasje dat even wordt gedaan.”

Niets ten nadele van kwaliteit
Feit blijft dat er op dit moment een personeelstekort is en daarmee te weinig handen aan bedden. Organisaties in Aalsmeer onderkennen dat feit meer en meer. Dat is ook de reden waarom de gemeenten de brief gestuurd hebben aan de minister. Verder is er een keer per maand overleg met het veld. Organisaties als Amstelring, Kloosterhof en het Zorgcentrum proberen daar van elkaar te leren over de kwaliteit van zorg voor ouderen en de stervende mens. Hiervoor zijn volgens Stam korte lijnen nodig en een continu proces om de samenwerking te bevorderen en om de kwaliteit te verbeteren. “We leven niet langer in de Verzorgingsstaat. Het gaat er om dat we er allemaal, gemeente, zorgprofessionals, ouderen mantelzorgers enzovoort, proactief in staan om zo problemen te voorkomen,” zegt Stam tot besluit.

De voorgaande twee artikelen over dit onderwerp betreffen een interview met Zorgcentrumdirecteur Frans Knuit en Thuiszorgorganisatie Amstelring.

Tekst Jan Daalman, foto's Arjen Vos