VAC gestopt: ‘Wij hadden eigenlijk niet nodig moeten zijn’

Door Leni Paul. Vorige week stuurde de in 1984 opgerichte VAC (Vrijwilligers Advies Commissie) voor de woningbouw het persbericht in dat zij zichzelf had opgeheven. De vereniging startte op verzoek van de politiek in Aalsmeer als Vrouwenadviescommissie. Een nuttig instituut dat haar diensten heeft bewezen maar nu toch besluit de viool aan de wilgen te hangen. Een gesprek en een terugblik met Marry de Grauw, voorzitter en bijna 40 jaar betrokken bij de organisatie.

Mannen bouwen, vrouwen wonen…

Jarenlang werd in wisselende samenstelling de woningbouw en -omgeving beoordeeld. De VAC bekeek of er werd voldaan aan een aantal in de Woonkwaliteitswijzer vastgelegde normen.

Werken in het lab
Marry de Grauw is een bezige bij, zo wordt uit ons gesprek al snel duidelijk. Geboren en getogen in Aalsmeer, groeide op in de Berkenlaan en doorliep daarna het Casimir Lyceum. “Ik zat eerst op de Columbiaschool met grote klassen van zo’n 52 kinderen. De babyboomerstijd. Daarna  ging ik naar het Casimir Lyceum, een nieuwe school. Na die school kon ik gaan werken in het laboratorium van het Wilhelmina Gasthuis. Uitstrijkjes onderzoeken. De materie, het werken in het lab, vond ik interessant. Ik ben cursussen gaan doen en werk nog steeds op dit gebied in het AMC ziekenhuis. Maar ook de binnenhuisarchitectuur trok me, ik ben vijf jaar naar de Rietveld Academie gegaan, studeerde binnenhuisarchitectuur en behaalde daarin mijn diploma. Maar om geld te verdienen bleef ik ook werken in het ziekenhuis waar ik me bezig hield met cytologie, het onderzoeken van weefsel.”

Uit onvrede ontstaan
Had de belangstelling voor binnenhuisarchitectuur in de ruimste zin te maken met je toetreden tot de VAC? “Ja, er was inmiddels in Aalsmeer een aantal vrouwen dat nauw betrokken wilde zijn bij de bouw van de huizen in Aalsmeer en Kudelstaart. In veel gemeenten bestond zo’n groepering al. Landelijk was er het overkoepelend orgaan. Eigenlijk is de VAC uit onvrede ontstaan en met een aantal gelijkgestemden is men toen in navolging van andere gemeenten ook hier van start gegaan. We hebben een en ander aangekaart bij de plaatselijke politiek die ons ondersteunde. Vrouwen en raadsleden als Coq Scheltens van AB en Stans Welling van de PvdA, beiden overleden, hebben zich daarvoor ingezet, want een en ander ging niet vanzelf.”

Wat wilde en wil VAC precies? “Daadwerkelijk betrokken zijn bij de nieuwbouw en toch ook de woonomgeving, de sociale veiligheid en die doelen zijn nog steeds dezelfde gebleven. We kregen onder meer inzage in tekeningen.”

Was de politiek blij met jullie bijdragen? “Eerlijk gezegd was er weinig aandacht van die zijde en dat is het eigenlijk altijd wel gebleven.”

We duiken met Marry in het verleden van de VAC die op voordracht van de toen nog in Aalsmeer bestaande Federatieve Vrouwenraad en de plaatselijke afdeling van de PvdA werd opgericht.

Woningwetwoningen
‘Mannen bouwen, vrouwen wonen’, zo lezen we onder meer in de notulen van een van de vele gehouden bijeenkomsten. Het was aanvankelijk moeilijk om door de gemeente serieus te worden genomen, zo blijkt uit de verslagen.

Waaruit bestonden jullie bemoeienissen? “Zowel de landelijke VAC als wij waren de mening toegedaan dat ook vrouwen invloed moesten hebben en betrokken moesten zijn bij de bouw. Er werd daarvoor subsidie aangevraagd er werden raadsvergaderingen bijgewoond, Aanvankelijk richtte VAC zich op de woningwetwoningen, maar er werden vanaf het begin ook cursussen gevolgd om goede beoordelingen te kunnen geven.”

Alert op allerlei zaken
De eerste adviezen in 1985 betroffen 46 woningen en twee flatgebouwen aan de Edisonstraat en de Galvanistraat in Kudelstaart. En waren er zaken die volgens de leden van de VAC niet goed waren uitgevoerd? “O, ja. Er was bijvoorbeeld onvoldoende ruimte voor een garderobe, de afzuigbuis van de mechanische ventilatie liep midden over de muur in de slaapkamer en het was bijvoorbeeld wenselijk een extra raam in de kopgevel te plaatsen. En zo waren en zijn we tot het einde toe alert geweest op allerlei zaken.”

Met tuinspullen door het huis
De terecht kritische blik van de VAC-vrouwen stuitte bij het bekijken van de tekeningen van architect en gemeente naast de bovengenoemde feiten op meer ongewenste zaken. Zoals daar bijvoorbeeld waren het bij stapelwoningen ontbreken van bergruimte, het niet aanwezig zijn van een pad achter de tuin waardoor men dikwijls met tuinattributen door het huis moest lopen en ook waren op de aangeleverde tekeningen radiatoren, wandcontactdozen, en dergelijke niet aangegeven.

Het bleef niet alleen bij het nauwlettend inzien van tekeningen van te bouwen huizen en gebouwen en het geven van adviezen. Ook bouwprojecten bezoeken, vergaderen met de gemeente en excursies naar nieuwbouwprojecten stonden op het programma. Bijvoorbeeld naar Rotterdam waar Hotel New York bezocht werd, men ging naar Amsterdam om de bouw op het Java Eiland te bekijken en in Haarlem werden de bekende Hofjes bekeken.

Kritische blik
Na de gedwongen ‘vergaderstilte’ door corona zijn er de laatste tijd weer volop activiteiten op bouwgebied waar de leden van VAC hun deskundige en kritische blik over kunnen laten gaan. En juist nu is het besluit genomen de werkzaamheden te stoppen. Meer dan ooit is toch toch jullie kritische en duidelijk ook deskundige blik nodig?

Minder toegevoegde waarde
Marry: “Ten eerste zijn we nog maar met een klein groepje bestuurders, te weten Agnes Snel, Ineke de Wijn, Ank Kea en ik zelf. Ik ben ruim 38 jaar actief en ook de andere bestuursleden zijn al weer enkele jaren aan VAC verbonden. En het blijkt dat in deze tijd een uitgebracht advies van ons minder toegevoegde waarde heeft. Dit heeft onder andere te maken met de manier van ontwerpen en bepaalde zaken waar de VAC altijd op let zijn vastgelegd in regels en beleid, bijvoorbeeld in het bouwbesluit.”

Internet speelt volgens Marry ook nog een rol in het besluit nu als VAC de activiteiten te beëindigen. “De woningontwerpen kunnen door de toekomstige bewoners bekeken worden en hen inzicht geven in onder andere het aanbod.”

Wat de leden van VAC de laatste tijd ook stoorde was het moeizame proces van het verkrijgen van tekeningen ter advisering van toekomstige projecten alsmede de beperkte ambtelijke ondersteuning en waardering. Marry: “Ook het opheffen van het landelijk VAC-steunpunt Wonen heeft in onze beslissing meegespeeld.

Hoor ik versluierd taalgebruik? Bleef de medewerking van de gemeente achter? “Zo zou je het kunnen zeggen.”

Zal de VAC gemist worden? ”Het zou gemist moeten worden maar ik denk het niet. Wij hadden eigenlijk niet nodig moeten zijn.”

Foto’s Arjen Vos en privé-archief Marry de Graauw