‘Er is niets mooiers dan luisteren’

Er bestaan verschillende motieven waarom mensen vrijwilligerswerk doen. AalsmeerVandaag is daarom op zoek naar verhalen over vrijwilligerswerk. Wat haalt een vrijwilliger er voor zichzelf uit, hoe gaan organisaties om met hun vrijwilligers, maar vooral wat motiveert mensen, welk werk doen ze en wat voor mensen zijn dat. Deze keer is het de beurt aan keramiste Anneke Harting. Zij helpt mensen in de laatste fase van hun leven. Dat doet ze bij het hospice Thamer Thuis in De Kwakel.

Al vanaf haar vroegste jeugd wist Anneke Harting dat ze iets met een draaischijf en klei wilde. Langs veel omwegen is ze uiteindelijk ook die volwaardige keramiste geworden die ze altijd al wilde zijn. Ze volgde er jarenlang allerlei opleidingen voor en heeft daarna twintig jaar les gegeven bij De Werkschuit. Keramiek is haar passie. Ze is er elke dag mee bezig in haar atelier aan de Uiterweg.

Omwegen
Een van die omwegen was haar werk als verpleegkundige. Ze startte er in haar jonge jaren mee bij een particulier echtpaar. Als verpleegkundige woonde ze intern met een eigen badkamer en moest ze 24 uur per dag klaar staan voor het oudere echtpaar dat haar voor 250 gulden per maand inhuurde. Haar meest nabije collega was het dienstmeisje dat ook intern was. Zo ging dat toen. Later werkte ze in verpleeghuizen in Scheveningen en Den Haag. Veelal waren dat nachtdiensten. Haar werk als verpleegkundige heeft misschien wel de basis gelegd voor haar vrijwilligerswerk bij hospice Thamer Thuis nu.

Smartlap
Voordat Anneke in de stervensbegeleiding stapte deed ze eerst allerlei ander vrijwilligerswerk gewoon omdat ze vindt dat het er bij hoort. Zo ging ze namens het Rode Kruis jarenlang op bezoek bij eenzame mensen, deed ze van alles op de scholen van haar kinderen en was ze voorzitter van smartlappenkoor Denk aan de Buren. Dat tot het moment dat ze dacht ‘ik ga iets anders doen’. Ze had net haar broer een jaar lang zien lijden aan longkanker.

“Dat is wel even wat anders dan een gewone smartlap. Het is het echte leven waar leven en dood heel dicht bij elkaar staan. Ik heb Thamen gebeld en een week later zat ik op cursus over hoe je een bed kunt verschonen met iemand die er niet meer uit kan of over hoe je mensen met hand- en voetmassages totaal relaxed kunt krijgen. Natuurlijk ook wat over gesprekstechnieken, maar wat ik er vooral leerde was kijken en hoe je kunt luisteren om iemand gerust te stellen. Ikzelf vind dat er niets mooiers is dan luisteren.”

Sterven als blij mens
De vrijwilligers van Thamen, zo’n 70 in getal, werken alleen met mensen die terminaal zijn. Dat doen ze gemiddeld drie uur per keer. Dat kan gewoon bij de mensen thuis zijn maar ook in het Thamer Thuis in De Kwakel. “Er is geen mooier vrijwilligerswerk dan dit,” zegt Harting. “Als ik er naar toe ga laat ik, voor ik binnenloop, mezelf als het ware voor de deur buiten staan. Dan loop ik naar binnen als iemand die totaal open staat om er te zijn voor een ander. Dat kan een kop thee betekenen, een potje bridge, een goed gesprek, maar ook verstrekken van medicijnen of verschonen van het bed. Zo had ik een gesprek met een mevrouw die vertelde dat ze veel had meegemaakt in haar leven dat niet zo mooi was geweest. Ze vertelde dat als ze dezelfde nacht nog zou sterven ze dat als een blij mens zou doen door de liefde en de aandacht die ze de laatste tijd had gekregen. Nou dan tel ik mijn zegeningen ook al ben ik helemaal niet gelovig.”

Geruststellen
“Mensen liggen er niet voor een paar zere tenen, dat weet iedereen. Mensen komen hier vaak omdat het thuis niet meer gaat, maar ook om mantelzorgers te helpen. Kijk, ikzelf wil het liefst gewoon thuis achter mijn tuindeuren sterven, maar er zijn zoveel factoren die een rol spelen. Als je alleen bent bijvoorbeeld is het hospice een goede tweede. Voor mij is de essentie om er te zijn voor de ander. Dan kun je echt een warme klik hebben met iemand. Zo had ik een mevrouw die over van alles en veel praatte, maar ook over haar angst voor de dood. Hoe kan ik iemand dan geruststellen? Ik kan alleen maar luisteren en dat doe ik dan ook. Kijk, de dood kan ook een verlossing zijn, omdat het lijden van iemand die heel ziek is dan afgelopen is. Het is echt niet alleen maar leuk. Als iemand houvast vindt in het geloof en in de gedachte over leven na de dood is dat gewoon ook goed. Voor mij is het belangrijk om voor iemand te zorgen die heel ziek is, dat is heel fijn om te doen.”

Tranenvraag
“Bij een eerste kennismaking zeg ik vaak tegen de mensen dat het vast heel moeilijk moet zijn geweest om de stap naar het hospice te maken. Dat is natuurlijk een tranenvraag, maar dan vraag ik gewoon door over hoe de dag was en of ze tegen de nacht opzien. Mensen verblijven hier maximaal drie maanden, maar elke situatie is anders. Het kan ook met één dag klaar zijn. We proberen altijd het zoveel mogelijk een thuis te laten zijn. We doen de was, hangen foto’s en schilderijtjes van thuis op, vieren de verjaardag en ook de papegaai is welkom. We hebben plek voor maximaal drie mensen en over elk van die mensen houden we een dagboek bij. Daarbij hebben we ook een logeerkamer voor als iemand wil blijven slapen.”

Rustig laten sterven
“Je ziet het vaak aankomen dat iemand gaat sterven. Je kunt het ruiken en je kunt het zien aan de gelaatskenmerken en aan de kleur van de ogen en de neus. Als iemand dan overleden is hebben wij altijd een soort ceremonie die we volgen. We maken dan een rij in de gang samen met de familie en lopen dan achter de kist naar buiten. En ja, dan ben je soms ook de schouder om even tegen aan te huilen. Ja, ik vind de dood wel mooi als het rustig en respectvol verloopt. Die laatste zorg vind ik mooi. Waar ik wakker van kan liggen zijn situaties waarin bijvoorbeeld door ruzie in de familie het veel beter zou kunnen gaan. Er is geen kans op genezing meer en het geeft onrust als de één wel wil en de ander niet. Ik zou zeggen gooi alles even overboord en geef die laatste rust. Als het mijn laatste dag is wil ik de mensen waar ik veel van hou gewoon om me heen hebben.

Tekst Jan Daalman, foto's Arjen Vos