Drager – strak als ’t moet, ontspannen als ’t kan

Vandaag een vrolijk stemmend zomerverhaal over het leven van een 'drager' bij uitvaarten. Redacteur en fotograaf Arjen Vos, zelf drager, schreef erover in het themanummer van NieuwNAT over 'Aalsmeer en de Dood'. Hieronder zijn bijdrage, in het culturele internetmagazine gepubliceerd op 21 september 2011.

“De een vindt galgenhumor het leukste dat bestaat. Er lopen twee galgen door de Kalverstraat…”’ Herman Finkers begrijpt het. Wanneer je een beetje luchtig tegen de dood aan kunt kijken, kun je makkelijker in die branche werken. Toen ik in 1991 begon als drager bij de Amsterdamse Begrafenis Centrale vond ik de eerste klus doodeng. Maar ook wel weer intrigerend.

Dat je als ‘nieuwkomer onder de kist’ getest zou worden door geroutineerde collega’s die tijdens de laatste gang hun nagels lieten krassen of klopgeluiden maakten op de bodem van de kist, is mij nooit overkomen. Maar in twintig jaar tijd heb ik wel vele andere interessante verhalen beleefd en gehoord.

Uitgestreken gezicht
Zowel binnen de Amsterdamse ‘onderwereld’ als bij Finnema, waar ik later terecht kwam. Wie denkt dat het werk alleen maar met uitgestreken gezicht gedaan kan worden, zit er naast. Strak als het moet, ontspannen als het kan. Weten wanneer je wel en niet iets kunt zeggen. Voor het oog van het publiek kun je niet te uitbundig zijn.

Als dragers waren we blij als pastoor Fons van Rossum een uitvaart mocht begeleiden. De eerwaarde arriveerde meestal ruim voor de stoet bij de begraafplaats waar hij ons altijd wandelend passeerde.

Leuke mop
“Heeft u nog een leuke mop?” vroeg een van ons dan, wetende dat de man van vrolijkheid hield. En dan schudde hij er altijd wel eentje uit de mouw van zijn priesterlijk gewaad. Met Limburgs accent klonk het dan: “Ik sprak laatst een uitvaartondernemer die het zo druk had, dat hij een lijk had laten lopen…”

En was er eens een mis buiten zijn schuld uitgelopen, dan maakte hij voor ons een diepe buiging en sprak “Mea culpa, mea culpa, mea maxima culpa…” Het was hem vergeven.

Verkeerde graf
Ook mede-karmeliet Ben te Riele was een aimabel mens. Een door hem begeleide tocht naar de laatste rustplaats eindigde tot ontzetting van de familie bij het verkeerde graf. Consternatie alom en de tijd die nodig was om het goede graf te openen, werd op zijn verzoek benut om dan maar vast koffie te drinken in de aula.

De overledene werd weer keurig op het bakstenen metselwerk te midden van de nabestaanden geplaatst, waarna pastoor Te Riele de scherpe kantjes van de vervelende situatie afhaalde met de woorden: “Het is toch ook wel fijn dat moeders er bij het koffiedrinken nog bij was…”

Noodweer
De ene pastoor is de andere niet. Een andere eminente grijsaard van een dorp iets verderop was een stuk minder geliefd bij het dragercollectief. Deze dook steevast na wierook en wijwater de pastorie in om nog eens uitgebreid koffie te gaan drinken.

De overledene maakte het weinig uit, die was de tijd voorbij. Maar de rouwenden en vooral de dragers die op het kerkhof stonden te wachten, ergerden zich kapot. Helemaal die keer dat er een noodweer losbarstte en de ceremonie al lang afgelopen had kunnen zijn als meneer pastoor zijn verlangen naar koffie had weten uit te stellen.

Sapristie
Weten wanneer je wel en niet iets kunt zeggen. Dat is de kunst. Toen bisschop Bomers van Haarlem op een zaterdagmorgen in 1998 overleed, hadden wij diezelfde dag een uitvaart met een pastoor uit de omgeving. Terwijl wij op het kerkhof bij de kist stonden te wachten tot de stoet geformeerd was, condoleerde ik de pastoor met het heengaan van zijn baas. Mij niet realiserend dat dit onheilsbericht de beste man nog niet bereikt had die morgen.

Vol ontzetting klonk het: “Sapristie! Dat meen je niet!” Mijn goedbedoelde en oprechte deelneming hadden hem dusdanig van zijn à propos gebracht dat hij de hele weg hoofdschuddend en mompelend voor de baar uitliep. Als drager kun je soms beter je mond houden…

Foto's: Boomkwekerskerkhof aan de Stommeerweg en Arjen Vos op de Aalsmeerse begraafplaats. (foto's Arjen Vos)