Verwarring als inspiratiebron en wat Ghandi vergat…

“Aanschuifrobot lokt koe naar voerrek,” las ik in een mailtje waarin een boek over de 'stal van de toekomst' werd gepromoot. Wat dat met AalsmeerVandaag te maken heeft? Het is voor mij een voorbeeld van de technologische ontwikkelingen die passen in de maatschappelijke en economische veranderingen die wij in dit tijdperk mogen meemaken. Met de kerstdagen en de jaarwisseling voor de deur worden we traditiegetrouw overspoeld met allerlei bespiegelingen. Misschien past deze column daarin?

Robots als mantelzorgers
We denken misschien dat we enorme technologische ontwikkelingen hebben meegemaakt, maar we staan nog maar aan het begin. De aanschuifrobot die koeien op het gewenste moment naar het juiste voerrek lokt, is een van de vele voorbeelden. Sensoren op een van de koeienpoten vertellen de computer van de boer meer dan hij zelf ooit kan weten en bedenken.

Zelfdenkende robots spelen in de toekomst een belangrijke rol in de zorg, wen er maar aan. Nanotechnologie brengt ongekende mogelijkheden en over een paar jaar staat in uw keuken een 4D-printer uw eten te maken, aangestuurd via Internet of Things. 4D-printen? Ja, want dan is aan 3D-printen (lengte-breedte-hoogte) in mijn fantasie als vierde dimensie geur toegevoegd. Onze burgemeester Jobke Vonk rijdt in een elektrische auto, maar – met alle respect – dat is snel achterhaald: in Californië rijden auto's al op waterstof, dat is nog beter voor het milieu. En zelf auto's besturen is over een jaar of tien op grote trajecten niet meer nodig, dat wordt voor u gedaan.

Halve gouden eeuw voorbij
We hadden ooit een Gouden Eeuw, die overigens korter duurde dan honderd jaar. Velen van ons hebben zelf een halve gouden eeuw beleefd, vanaf de Marshallhulp in de jaren vijftig van de eeuw tot pakweg 2008/2009. Sindsdien leven we niet in een economische crisis, maar in een nieuwe werkelijkheid. In die halve gouden eeuw zijn we met z'n allen vier keer zoveel gaan verdienen, terwijl we minder uren zijn gaan werken en is de gemiddelde levensverwachting gestegen van bijna 70 jaar tot langer dan 80 jaar (een stijging van pakweg 25% in twee generaties!).

Helaas, die groei, waar sommigen nog van dromen, die komt niet meer terug. Dat geeft ook niet, want onze welvaart is tot ongekende hoogte gestegen, inclusief de 'welvaartsziekten' (alleen het woord al).

Waar we wel mee bezig zijn, is het stap voor stap overschakelen van de nog altijd kapitalistisch georiënteerde economie naar een circulair stelsel. U mag het ook duurzaamheid noemen. In de circulaire economie wordt alles hergebruikt, al was het alleen al omdat grondstoffen opraken. En in zo'n circulair stelsel kun je meerdere keren aan een product of dienst verdienen, ontdekken steeds meer ondernemers. Dus er ontstaan nieuwe verdienmodellen. Je koopt geen nieuwe spijkerbroek, je least hem en breng hem terug zodat 'ie kan worden hergebruikt – waarschijnlijk in een andere vorm.

Want nieuwe generaties denken niet alleen meer in termen van bezit, maar in gebruik. Niet voor niets stelt een van de grootste Nederlandse banken, van oorsprong overigens een coöperatieve, dat economische groei niet langer heilig is. En heeft de nieuwe voorman ervan, Wiebe Draijer, voorzien dat het groeimodel in termen van het bbp (bruto binnenlands product) min of meer failliet is.

En in Aalsmeer?
En wat betekent dat nou allemaal voor Aalsmeer? Ik weet het niet. Ik signaleer wel dat de wereldwijde verwarring zich ook vertaalt naar de samenleving waarin we leven. Is de huidige onrust in de plaatselijke politiek daar ook een symptoom van? Voor het eerst worden we ook in Aalsmeer serieus geconfronteerd met toenemende werkloosheid. En de voedselbank, vijf jaar geleden dachten velen van ons dat het hier overbodig was, maar inmiddels worden meer dan vijftig gezinnen geholpen. Onze gemeente gaat ook niet ontkomen aan een blok aan het been in de vorm van onroerend goed.

Dat is de nieuwe werkelijkheid waarin wij leven. Een werkelijkheid, waarin instituties omvallen en worden afgebroken. Kijk naar de 'woningbouwcorporaties', ziekenhuizen die failliet gaan dankzij de doorgeslagen marktwerking in de zorg, de falende reorganisatie van de politie, de (nieuwe) financiering van het onderwijs die totaal op z'n kop wordt gezet (en waar we spijt van krijgen), om maar een paar voorbeelden te noemen. 

Nieuwe werkelijkheid, nieuw denken
Die nieuwe werkelijkheid vraagt ook van ons om nieuw te denken. We leven niet in een tijdperk met veranderingen, maar in verandering van een tijdperk, zoals professor Jan Rotmans van de Erasmus Universiteit het noemt.

In Aalsmeer en Kudelstaart zien we dat ook. De extra zorgtaken die de gemeente overgeheveld krijgt vanuit de rijksoverheid en vanuit de provincie Noord-Holland gaan kansen bieden. Om van onderaf nieuwe collectieven op te richten, waarin samenredzaamheid de rode draad gaat vormen. Mag ik daar in een volgende column op terugkomen?

In de sector waarvoor ik werk, de tuinbouw, zien we gewascoöperaties ontstaan die zaken oppakken die voorheen door semi-overheden werden geregeld, maar door het huidige uitruilkabinet zijn afgeschaft. In het wijkje waar wij wonen, is via het project Geerland Groen een omvangrijk energiebesparingsproject georganiseerd waarin door meer dan de helft van de bewoners tienduizenden euro's zijn geïnvesteerd. Met het oog op duurzaamheid, geholpen met een beetje smeerolie van de gemeente en een subsidiekontje van de provincie.

Bij het nieuwe denken moeten we niet alles overhoop willen gooien. “Onderzoekt alles en behoudt het goede,” is geschreven. En als het over duurzaamheid gaat, of over de circulaire economie, moet ik denken aan wat Ghandi ooit schijnt te hebben gezegd: “Eerst negeren ze je, dan lachen ze om je, dan vechten ze tegen je en dan win je.”

Mag ik daar, met dank aan Rob Wijnberg van de voortreffelijke nieuwssite https://decorrespondent.nl, aan toevoegen: “En dan praten ze je na.”

Hermen de Graaf is communicatieadviseur. Kudelstaarter – en bazuint dat ongegeneerd rond. Man van contacten, vooral in bloemenland. Twittert dat het een lieve lust is. Voorzitter lokale CDA-bestuur. Jongleert graag met ‘duurzaamheid’ en ‘rentmeesterschap’. Eigenwijze kerel.