Samen bouwen aan vertrouwen.
Dat is het motto van het raadsprogramma dat is opgesteld door formateur Hans Démoed nadat hij uitvoerig met de woordvoerders van de verschillende partijen had gesproken. Kennelijk was er een signaal uitgegaan dat het daaraan in de vorige periode had geschort. Wat daar de reden van was en hoe dat aan te pakken wordt niet genoemd. Het is een goed bedoelde wens die wel vaker tussen mensen wordt uitgesproken. Maar hoe vaak ging het dan niet alsnog mis? Achter alle goede bedoelingen gaat nu eenmaal de angst schuil om te veranderen. Bovendien is er een hemelsbreed verschil tussen een oordeel geven en het aanpassen van het gedrag. Het enige dat helpt is inzicht in het functioneren als raadslid.
Menselijke maat
Alles draait om mensen en de raad neemt de menselijke maat als kernwaarde.
Wie of wat de mens is wordt niet verduidelijkt. Dat zal ook niet lukken, voor de filosoof is de mens in zijn willen en worstelen niet helder te krijgen. Door de verschrikkingen van de twintigste eeuw zijn alle idealen van een goede wil of menselijkheid als onhoudbaar ontmaskerd. De menselijkheid is dood. Toch blijft er iets onverwoestbaars in de mens, in zijn voortdurende pogingen om zijn bekwaamheid tot handelen te verwoorden, zijn identiteit in verhalen vorm te geven en zich tot een ander te verhouden. De mogelijkheid om te vragen naar de mens en naar de menselijke maat is niet verdwenen.
Degene die voor het eerst over de menselijke maat sprak was de Griekse filosoof Protagoras. “De mens is de maat van alle dingen. Van de dingen die zijn wat ze zijn en van de dingen die niet zijn wat ze niet zijn“
In zijn ogen is de waarheid subjectief, ieder mens kan over de dingen een andere mening hebben en ieder mens kan zijn eigen oordeel hebben over wat bestaat en niet bestaat.
Kortom een vaste maat voor de 'menselijke maat' is er niet. Wat er bedoeld zou kunnen worden is dat er wordt gestreefd naar het creëren van een omgeving die is afgestemd op het welbevinden van de mens. Of het nu gaat om onderwijs, organisatieomgevingen, bouwen, ruimtelijke ordening of wat dan ook. De vraag blijft welk mens de raad voor ogen heeft?
Identiteit
Aalsmeer heeft met Aalsmeer en Kudelstaart gemeenschappen die sterk geworteld zijn in de eigen identiteit. In het voorwoord wordt gesproken over ondernemersgeest, het rijke verenigingsleven en een grote onderlinge betrokkenheid en verbondenheid. Daar wil de raad de ambtelijke organisatie op afstemmen.
Maar hoe doe je dat? Identiteit begint bij de aanleg van het kind, gaat verder in geboren worden in een (pleeg)gezin, familie en opgroeien in een omgeving. Het ontwikkelt zich in wisselwerking met wat er om die persoon heen is en plaats vindt. Een proces dat nooit af is en doorgaat tot de persoon sterft. De vraag doet zich voor of een ambtenaar wel oog heeft voor dit uiterst subtiele vormingsproces van individu, gemeenschap en omgeving, hetzelfde geldt voor het individuele raadslid.
Berichten in de pers over de uitverkoop van greenpark aan Schiphol (Pierre Tuning), de vervanging van de Aardbeienbrug (Erik van Itterzon), het niet doorgaan van bandjesavond, het jaarlijkse gesteggel tussen gemeente en de organisatie van de pramenrace doen beseffen dat er meer aan de hand is. Maar wat? De betutteling? De meetlat van straffe veiligheidseisen en economische factoren? De mens is nu eenmaal meer dan een verzameling data en dat laat hij weten.
Ik werd me ervan bewust toen ik tijdens de opbouw van de feesttent een jongen sprak die me vertelde dat het opzetten van de tent het mooiste was dat hij jaarlijks beleefde. Hij nam er zelfs vrij voor. Ik was er door geraakt en besefte dat het belang van zo’n activiteit nooit eerder bij mij was opgekomen. Of er een ambtenaar te vinden is die voor dit menselijke aspect wel oog heeft vraag ik me af. We leven in een allesomvattend neoliberaal systeem dat bepalend is voor het dagelijks functioneren. Hoe vindt je daar nog ruimte voor niet meetbare factoren? Juist dat is de opgave en bepalend voor het wel of niet slagen van het programma.
Betrokkenheid van inwoners
Om het vertrouwen van inwoners in het gemeentebestuur te vergroten wil de raad de betrokkenheid van inwoners een impuls geven; van informeren en zenden naar participeren en betrekken.
Eigenlijk zou dit punt gelezen kunnen worden als een maatregel om de identiteit van de individuele bewoners, de gemeenschap en de omgeving te versterken. De praktijk, zie hierboven, laat zien dat er aan overheidszijde nog veel te verbeteren valt.
Maar al te vaak laten ambtenaren of sociale professionals zich leiden door de logica van hun organisaties of door hun eigen professionele ideeën over het goede leven. Dit kan averechts werken bij de ondersteuning van zelforganisatie. Daarbij gaat het eerder om een professional die energie opwekt of vast probeert te houden, die weet op welke momenten er wel of even juist geen ondersteuning nodig is, die bruggen slaat tussen burgers, helpt met bureaucratie, ongelijkheid tussen burgers bestrijdt en democratisch debat tussen hen stimuleert. Allemaal taken die we kunnen samenvatten onder de noemer 'democratisch professionalisme'.
Ondersteuners zullen de ruimte moeten krijgen om hun werk naar behoren te doen, in de vorm van tijd, middelen en bevoegdheden. Het vergt een ware cultuurverandering.
Als de gemeente niet naar zichzelf gaat kijken door andere omgangsvormen te zoeken met zelforganisatie dan is de participatiesamenleving voor burgers niet veel meer dan een sigaar uit eigen doos.
Open bestuursstijl
De raad wil dat de gemeente zowel intern als extern samenwerkt op basis van open verhoudingen naar elkaar, inwoners, ondernemers en partners.
In feite een maatregel ten behoeve van die ooh zo moeilijk te definiëren menselijke maat.
Financieel gezond
De raad van Aalsmeer kiest voor een financieel duurzaam gezonde gemeente, ook in het meerjarenbeeld.
Op het laatste punt na zijn de door de raad vastgestelde kernwaarden even schimmig en multi-interpretabel als het begrip Aalsmeerse Belangen. Een ieder maakt er een voorstelling bij zonder deze te benoemen om zo met elkaar na te gaan of men het wel met elkaar eens is. Ik heb zelfs het vermoeden dat de raadsleden dat helemaal niet wilden. Dat de hang naar eensgezindheid groter was dan de behoefte aan duidelijkheid en helderheid.
Na het zomer-reces komt er een nieuwe kans, dan zal een concrete uitwerking van de kernwaarden aan de raad worden voorgelegd. Hopelijk wordt dan ook het begrip duurzaamheid als kernwaarde toegevoegd en vindt er dan wel een kritisch inhoudelijke discussie plaats.
Joop Kok is architect en cultuurliefhebber. Is weer gaan studeren, cultureel erfgoed. Kenner van Aalsmeerse gebouwen. Geeft met die achtergrond rondleidingen door het centrum van Aalsmeer. Milder geworden de laatste jaren. Niet verlegen om een mening. Eigenwijze vent.