Pierre’s Pennenstreken: ‘Skeletlandschap’  

'Serpent d'océan' van Huang Yong Ping aan de monding van de Loire (Foto Arjen Vos)

Door: Pierre Tuning. (Pennenstreek 463) ‘Een principe van schoonheid’. Zo heet het hoofdstuk uit een boek van de schrijver-dichter-bioloog Dick Hillenius, Tegen het vegetarisme. Ik las het als achttienjarige. en nu ik de tekst heb teruggevonden in De Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren, blijkt zijn analyse van schoonheid nog steeds geldig.

De bioloog Hillenius constateerde ‘bij voornamelijk esthetisch georiënteerde kennissen’, ‘bewondering voor een slangenskelet. Andere skeletten vond men ook wel mooi, maar juist het slangenskelet dat behalve de schedel niet meer is dan een langgerekte ribbenkast, intrigeerde het meest’; ‘ribben en wervels hebben nog net voldoende verschillen om niet uit één gietvorm te kunnen komen’.

Zeldzame ontroering
Maar de kunstenaar die Hillenius ook is, ontdekte een opmerkelijk verband. Met een belevenis in de Spaanse stad Sevilla, kort na de oorlog: ‘Ik beklom er de Giralda, vroegere minaret, keek over de stad uit en ondervond een zeldzame ontroering’. ‘Mijn prikkelobject werd geheel gevormd door het landschap van daken, praktisch allemaal opgebouwd uit dezelfde soort dakpannen, van dezelfde klei gefabriceerd. De verschillen werden veroorzaakt door de variaties op dezelfde grondkleur in verband met ouderdom, verdroogde zonkant of bemoste schaduwkant, door de vorm der daken, door de stand der daken onderling etc. En dan was er nog de contrapuntische variatie van hier en daar verspreid groen.’

Daar blijft het niet bij, want…

Kunstprincipe
‘In muziek is dit principe het eerst te herkennen. De herhaling van telkens even gevarieerde motieven, al of niet vervlochten met een overeenkomstige contra-motievenvariatie, ritme.’ ‘In de dichtkunst is het ook duidelijk, ritme, rijm, alliteratie, associatie zijn belangrijke bouwstenen.’

‘Bij de schilderkunst ligt het niet direct voor de hand. Maar de abstracties van Mondriaan, Picasso en Pollock doen denken aan variaties op het bovenbeschreven uitzicht over zuidelijke daken. Het ‘arabesk-principe, het opbouwen van een vlak met behoud van herhaalde, slechts weinig gevarieerde motieven, is vrij willekeurig, een slingerbeweging met een kwast of met een in verf gedoopte stok kan een voldoende basis zijn. Deze schilders en de schoonheidswaarde van het Chinese en Arabische schrift, de hiëroglyfen van Mexicanen en Egyptenaren, en – als we even onze gewendheid kunnen vergeten – misschien elk schrift, doen vermoeden dat het ook in de schilderkunst om deze principes gaat. Ook de schilderijen van Jeroen Bosch kunnen als bewijs dienen, en dat wat men bij sommige oude schilders de horror vacui heeft genoemd, (het hele vlak opvullen met gelijkwaardige motieven). Bij latere schilders is het de eenheid van penseelstreek of het ritme van figuren, de huid van plastieken.’

Schoonheid
‘In de beperking toont zich de meester,’ dichtte Goethe. ‘Maar ook in de herhaling,’ zou Dick Hillenius eraan toevoegen. Variaties op één thema, hetzelfde en toch steeds anders. Daarmee vertoont zich schoonheid. Voetbalkunstenaar Johan Cruijff zei: ‘Je ziet het pas als je het door hebt.’

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *





banner_martinez
adv desiree klein
mjk-advies
LJ-de-Vries
S4H
flower art museum
historische tuin
adv-Toneel
banner_martinez
adv desiree klein
mjk-advies
LJ-de-Vries
S4H
flower art museum
historische tuin
adv-Toneel