Pierre’s Pennenstreken: Troostmuziek helpt

Door: Pierre Tuning. Pennenstreeks 436. ‘La Valse’ (De wals) is misschien het meest typerende muziekstuk voor de tijd waarin wij leven. Martijn en Stefan Blaak spelen het stuk van Ravel aan het slot van hun pianoconcert in Bacchus. ‘Heel passend,’ zegt Martijn, voor een benefietconcert ten bate van de Oekraïense vluchtelingen.

Al in 1903 loopt Maurice Ravel (1875-1937) rond met het idee ‘iets te doen’ met de walsen van Johan Strauss. Pas tijdens de Eerste Wereldoorlog komt het ervan. Ravel meldt zich als vrijwilliger in het Franse leger, maar blijkt te klein van stuk om aan het front dienst te doen. Hij kan wel chauffeur worden – en in die functie ervaart hij wat de oorlog kan aanrichten. Daarom componeert hij een wals die van de kroonluchters van het Weense paleis Schönbrunn wegdanst en in een steeds krankzinniger driekwartsmaat de richting opgaat van het bloed en de modder van het slagveld. Een ‘Danse macabre’, nog huiveringwekkender dan het stuk van Camille Saint-Saëns dat de gebroeders Blaak na de pauze hebben gespeeld.

(Terwijl Ravel het westelijk front ervaart, wordt er aan het oostfront bij een Oostenrijkse vijand een arm afgeschoten. Die is van de briljante pianist Paul Wittgenstein, voor wie Ravel later zijn beroemde ‘Pianoconcert voor de linkerhand’ zal componeren. Ironie van de geschiedenis!)

Benefiet
Als de kelen zijn gelaafd en de pauze ten einde loopt, worden twee dames in het zonnetje gezet. Anita en Beata zijn afkomstig uit Polen, werken allebei bij exportbedrijven op de veiling en hebben die bedrijven enthousiast gekregen om een hulpactie op te starten: de stichting Help Oekraïne! De logistieke ervaring van transporteurs die bloemen door heel Europa vervoeren, zetten zij graag in om essentiële hulpgoederen te krijgen in en rondom Polen en Oekraïne. Er zijn al veel volle vrachtwagens die kant op gegaan. Maar er is grote behoefte aan meer: zie de website helpoekraine.org.

Aan het eind van het KCA-benefietconcert zal blijken wat er aan de twee vertegenwoordigers van de stichting Help Oekraïne overhandigd kan worden: een cheque van 1200 euro plus de donaties die nog moeten binnenkomen…

Tragiek en troost
Het goed bezochte concert is feestelijk begonnen met een van de eerste stukken die voor ‘piano vierhandig’ (quatre-mains) is geschreven. De piano van Mozart was ‘smaller’ (bevatte minder toetsen) dan onze vleugel, maar omdat Mozart graag samen met zijn vijf jaar oudere zuster Maria Anna (‘Nannerl’) optrad, schreef hij de Sonate KV 358 voor hen.

Dan volgt het aangrijpende stuk van Franz Schubert, de bekende Fantasie in f, D 940, dat hij in het jaar van zijn smartelijke dood, op 31-jarige leeftijd, schreef. Het lijkt een terugblik op dat leven, vol opstand en levenswil, dreiging en berusting, angst en troost. We zitten op het puntje van onze stoel. Wat een intens samenspel, wat voelen de pianobroers elkaar aan, wat een virtuoos eerbetoon aan de geniale Franz Schubert, wat een tragiek horen wij als het stuk in een climax eindigt met hevige dissonant…

Arabische roots
Als er geen oorlog was geweest, waren de Nederlandse flamencogitarist Jeff Heijne en de Syrische oud-speler Jaber Fayad elkaar waarschijnlijk nooit tegengekomen (een ‘oud’ is een soort Arabische luit). Jaber, die van 2009 tot 2015 studeerde bij het Damascus Higher Institute of Music, is in 2020 naar Rotterdam gekomen om bij de Codarts Hogeschool voor de Kunsten in twee jaar tijd zijn Master’s te halen. Jeff Heijne haalde zijn Bachelor’s in 2014 na vier jaar studie bij de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, waar hij les kreeg van Eric Vaarzon Morel, een van de beroemdste flamencogitaristen van Nederland.

In 2016 hadden de Nederlandse flamencogitarist en de Syrische oud-speler Jaber Fayad hun eerste ontmoeting en was er gelijk een muzikale klik. Sindsdien spelen ze regelmatig samen, met programma’s waarbij het verbinden van meerdere culturen voorop staat.

Dat bleek in de namiddag van zaterdag 26 maart toen wij in het Flower Art Museum getuige waren van een heel bijzondere ontmoeting van twee muziekstijlen, die allebei van Arabische oorsprong zijn. Flamenco is immers ondenkbaar zonder de Moorse cultuur die in het middeleeuwse Zuid-Spanje zeven eeuwen lang overheersend is geweest. En in Damascus heeft de oud-speler Fayad zich de Arabische en Ottomaanse muziektheorie eigen kunnen maken.

Het was een unieke belevenis om mee te maken hoe de twee virtuozen elkaar aanvoelen en inspireren. Zij leverden het bewijs dat een ontmoeting tussen twee culturen beslist geen botsing hoeft te betekenen!

Foto’s Arjen Vos, zie ook de gallery onder de advertentie van Meer Aalsmeer