Pierre’s Pennenstreken: ‘Rituelen’

Pennenstreek 336. In een chaotische, onzekere wereld zoekt iedereen houvast in rituelen. Ga maar na hoe je dag de laatste jaren is verlopen. Ongeveer altijd hetzelfde, toch? Hoe laat sta je op? Word je uit jezelf wakker, of zet je de wekker? Doe je ochtendgymnastiek of niet. Ga je dan eerst douchen, of doe je dat in de loop van de dag (of van de week, of helemaal niet)? Kleed je je dan aan (mannen schijnen eerst hun sokken aan te trekken), of neem je eerst – altijd hetzelfde – ontbijt? Alleen of samen? Zet je de radio aan voor het nieuws of voor een dj met popmuziek? Thee, koffie, melk en/of vruchtensap? Brood, beschuit of een cracker – met wat erop? Of ‘eet je onderweg wel iets’? Met de auto, op de fiets of met het openbaar vervoer? Op weg naar (bijna) altijd dezelfde bestemming?

En de lunch… Heb je een ‘pakkie brood’ bij je (met altijd hetzelfde erop)? Drink je daar melk of koffie bij? Een appel of sinaasappel toe? Of ga je eten in de kantine – of ergens anders? Is er iemand bij om gezamenlijk de schafttijd mee door te brengen – en het nieuws van de dag (en de laatste roddels) te bespreken? En begint de avond met een apéritief (altijd hetzelfde) of begin je meteen met (het bereiden van) een ‘VGA-tje’ – vlees, groenten, aardappelen? Wijn of bier erbij, of water, of niks? Toetje – welk toetje? En koffie, met of zonder koekje?

Kijk je dan naar het Journaal, of GTST, of meteen Netflix? En hoe laat ‘duik je de koffer in’ – en met wie (meestal dezelfde, als je niet alleen bent)…

Weekend
Ook de weekeinden verlopen voor de meeste mensen hetzelfde. Het hangt er natuurlijk vanaf of het mooi of slecht weer is, zomer of winter. Of dat je een boot hebt en een eiland op de Poel, of dat je een huis-met-een-tuin hebt op het platteland of een flatje in de stad. Het hangt er vanaf of je een weekenddrinker of een alle-dagendrinker bent, of je natuurliefhebber bent of Festival- of muziek-en-theaterliefhebber. Of dat je liever thuis op de bank tv kijkt: naar sportwedstrijden of talkshows, speelfilms of culturele programma’s.

Afhankelijk van je geloofsrichting ga je naar de kerk of moskee. Je eigen kerk of je eigen moskee, waar je de vertrouwde gebeden zegt of gezangen zingt. En – heel belangrijk! – waar je de mensen ontmoet die je kent en die tot jouw groep behoren.

Je kunt op bezoek gaan bij familie en vrienden. Je weet wat je bij iedereen kunt verwachten: ongeveer hetzelfde als de vorige keer. Het gespreksthema kan variëren, afhankelijk van het interessegebied dat je met je gastheer en/of gastvouw gemeen hebt. Je kent die mensen goed, en hun gewoonten en achtergrond ook. Dat is geruststellend.

Hoogtijdagen
Ook hoogtijdagen verlopen grotendeels hetzelfde. Feestdagen, maar ook vakantiedagen behoren daartoe. Sommige mensen plannen vliegvakanties naar een ver en/of zonnig oord, anderen gaan steevast met de camper op stap, naar hun vaste vakantiehuis of camping, of maken fiets- of wandeltochten in binnen- en/of buitenland. Iedereen bereidt zich elk jaar zo’n beetje op dezelfde manier voor. Datzelfde geldt voor de feestdagen.

Met kerstmis wordt een kerstboom gekocht – de versieringen zijn elk jaar ongeveer hetzelfde. Er worden kaarsen gebrand en een riant kerstmaal aangericht. Oliebollen en vuurwerk voor Oud-en-Nieuw zijn gebruikelijk. Met Pasen worden eieren verstopt – als er (kleine) kinderen zijn. Er worden op zijn minst chocolade-eitjes aangeboden bij de koffie en soms wordt er uitgebreid gedineerd in – altijd hetzelfde – favoriete restaurant.

De intocht van Sinterklaas – en Zwarte Piet! – moet voor veel mensen elk jaar hetzelfde verloop hebben als ze zelf vanaf hun vroege jeugd hebben meegemaakt. Wee degene die dat ritueel verstoort!

Verstoring
Nu de coronacrisis letterlijk elk hierboven beschreven ritueel verstoort, is ons leven totaal uit zijn evenwicht. Wij hebben grote moeite om te wennen aan een anderhalve-metersamenleving. Dat valt vies tegen. Als de teugels maar even worden gevierd, vervallen we gauw weer in oude gewoonten en gebruiken. Die rituelen voelen vertrouwd en veilig aan, maar zijn onveilig. Levensgevaarlijk zelfs.

Tekst Pierre Tuning, foto archief AV