Pierre’s Pennenstreken: ‘Beeldenstorm’

Pennenstreek 344. Wij leven in ons eigen levensverhaal, dat de chaotische opeenstapeling van onze ervaringen en belevenissen met elkaar verbindt. Daarbij wordt niemand graag herinnerd aan pijnlijke gebeurtenissen in het verleden. Dat geldt voor ieder persoonlijk, maar ook voor groepen, organisaties, (geloofs-)gemeenschappen en nationale staten.

Wat je gedaan hebt, heb je gedaan – geen enkele daad is ongedaan te maken. Wat je gezegd hebt, heb je gezegd – je kunt ‘je woorden terugnemen’, maar dat is eigenlijk een loze kreet: feit blijft dat het eens gezegd is. Voor sommige daden kan je straf oplopen, soms kan je achteraf spijt hebben, je excuses aanbieden en ‘willen dat iets nooit gebeurd was’ of ‘dat je iets ongedaan kon maken’. Maar alles wat in het verleden ligt, staat onherroepelijk vast. Alleen de verhalen die betekenis moeten geven aan al die gebeurtenissen, daden, uitspraken en… eerdere verhalen die in het verleden erover werden verteld, veranderen.

Nederland
‘Mensen leven in verhalen,’ zegt Yuval Noah Harari, de schrijver van het boek Sapiens. ‘Alles wel beschouwd zijn concepten als geld, godsdienst, ondernemingen en mensenrechten eigenlijk niets anders dan bedenksels van een groep van mensen die besloten hebben om van die bedenksels ook een realiteit te maken. Harari schrijft dat we als mensen eigenlijk in een duale realiteit leven: enerzijds de objectieve realiteit van rivieren, bomen, bergen en dieren en anderzijds de fictieve realiteit van goden, naties, grenzen en groepen.’

Ook Nederland is een verhaal. Dat verhaal is onlangs opnieuw vastgelegd in de Canon van Nederland: vijftig verhalen over mensen en gebeurtenissen die zelf ook weer aanleiding zijn om verhalen te vertellen die van betekenis zijn voor de mensen die vandaag-de-dag wonen op het grondgebied dat wij Nederland noemen.

De Canon begint bij ‘Trijntje’, die zo’n 7500 jaar geleden werd begraven. In Nederland? Het verhaal van het Koninkrijk der Nederlanden begon pas in 1815 met het aantreden van koning Willem I – of eigenlijk na 1840, de afscheiding van België. Dan hebben we alweer meer dan de helft (‘1780-1795 De patriotten’) van de Canon achter de rug!

Helden
Halverwege de negentiende eeuw ontstond het verhaal dat Vaderlandse Geschiedenis heet. Met als startpunt de glorieus geslaagde opstand tegen ‘Spanje’ (eigenlijk tegen de Habsburgse koning Filips II) die nog steeds Tachtigjarige Oorlog wordt genoemd. De hoofdrolspelers van de nieuwe nationale trots kregen een standbeeld – en een heldenverhaal in de schoolboekjes.

Willem van Oranje, de leider van de opstand, werd als ‘Vader des Vaderlands’ in het middelpunt geplaatst, net als Frederik Hendrik, de ‘Stedendwinger’. ‘Vader’ Cats stond eeuwenlang naast de Statenbijbel op elke boekenplank, Joost van den Vondel werd ‘Prins der Dichters’ en Rembrandt de bekendste Meester van de ‘Gouden Eeuw’. Spanje en Portugal (van 1580-1640 deel van Spanje) verloren hun koloniën aan de militaire vennootschappen Verenigde Oost- en West-Indische Compagnie, dank zij de ‘Zeehelden’ Michiel de Ruyter, Cornelis Tromp en Piet Hein – en bestuurders als Jan Pieterszoon Coen.

Voetstuk
Dat het Nederland van de negentiende eeuw zich erfgenaam verklaarde van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1588-1795) is ook een verhaal. Een verhaal dat kennelijk nodig was om eenheid te scheppen in wetgeving, taal, munt en regeringsbeleid. Maar historisch klopt het niet. Want ertussen zaten nog de Bataafse Republiek (1795-1806), het Koninkrijk Holland (1806-1810) en de annexatie door het Franse Keizerrijk van Napoleon (1810-1813).

Veel ‘helden’ voor wie in de negentiende eeuw een standbeeld werd opgericht, worden nu heel anders bekeken. Nationalistische sentimenten hebben bij veel Nederlanders plaatsgemaakt voor de Rechten van de mens. Langs die meetlat gelegd, vallen bijna alle historische figuren van hun voetstuk.

Je kunt ze letterlijk laten vallen – of met verf besmeuren. Dat is wel heel gemakkelijk. Beter is het, om precies na te gaan, hoe het historische verhaal heeft kunnen ontstaan en het ‘echte verhaal’ over hun leven te vertellen.

Tekst Pierre Tuning, foto archief AV

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *




banner_martinez
adv desiree klein
mjk-advies
LJ-de-Vries
S4H
flower art museum
historische tuin
banner_martinez
adv desiree klein
mjk-advies
LJ-de-Vries
S4H
flower art museum
historische tuin