Menselijke factor blijft essentieel in de fotografie

Door: Ulla Eurich. (Beschouwing) In het historische Oude Raadhuis van Stichting Kunst en Cultuur Aalsmeer vond op 1 oktober, te midden van de indrukwekkende expositie 65 Jaar Fotogroep Aalsmeer, een fascinerende lezing plaats van de vooraanstaande kunstfotograaf Barend Houtsmuller. Onder de titel De Geschiedenis en Toekomst van Fotografie nam hij zijn publiek mee op een reis door de tijd, waarbij hij zowel de technische als artistieke ontwikkeling van fotografie belichtte.

Houtsmuller, bekend om zijn poëtische benadering van beeld, begon de avond met een boeiende terugblik op de vroege dagen van fotografie. Van de analoge pioniersdagen met de uitvinding van de camera obscura tot de eerste chemische experimenten van pioniers zoals Daguerre en Talbot, gaf hij een gedetailleerd beeld van hoe de fotografie zich ontwikkelde van een ambacht tot een kunstvorm. Hij verwees naar iconische fotografen en benadrukte hoe de kunst van het vastleggen van licht in de afgelopen decennia continu evolueerde.

Nieuw medium
Zijn benadering was echter allesbehalve nostalgisch. Terwijl hij de rol van de camera’s en filmtechnieken uit het verleden erkende, richtte Houtsmuller zich vol enthousiasme op de toekomst. Wat deze inleiding bijzonder maakte, was zijn persoonlijke interpretatie van deze geschiedenis. Hij plaatste de technische vooruitgang in een bredere culturele context en toonde hoe fotografie vanaf het begin meer was dan alleen een manier om de werkelijkheid vast te leggen: het was een nieuw medium voor creativiteit en expressie.

AI en algoritmes
Het meest intrigerende deel van de lezing was wellicht zijn visie op de toekomst van fotografie. Met de opkomst van kunstmatige intelligentie en deep learning, voorspelde Houtsmuller dat fotografie in de nabije toekomst drastisch zal veranderen. Hij sprak over de rol van AI in beeldbewerking, waarbij algoritmes in staat zijn om foto’s te maken en te bewerken op een manier die zelfs ervaren fotografen kan verrassen. Toch was zijn boodschap niet pessimistisch. Hoewel technologie steeds meer invloed zal krijgen, benadrukte hij dat de menselijke factor – het oog voor compositie, licht en emotie – altijd essentieel zal blijven.

‘Promptografie’
Het was in zijn bespreking van deze toekomst dat Houtsmuller het concept van ‘promptografie’ introduceerde – een samensmelting van technologie, beeld en tekst waarbij algoritmes visuele kunst creëren aan de hand van tekstuele prompts. Hij legde uit hoe deze nieuwe manier van werken aan populariteit wint, waarbij fotografen nu teksten gebruiken om beelden te genereren die verder gaan dan traditionele fotografie. Dit samenspel tussen kunstmatige intelligentie en menselijke creativiteit is volgens hem de nieuwe grens van de visuele cultuur.

Surrealistisch
Houtsmuller illustreerde zijn punt met enkele verbluffende voorbeelden. Hij toonde hoe korte, poëtische zinnen als input dienden voor het genereren van surrealistische landschappen en portretten, beelden die soms het gevoel van klassieke fotografie opriepen, maar tegelijkertijd een futuristische esthetiek hadden. Deze door AI gegenereerde kunst, ook wel ’text-to-image’ genoemd, dagen de grenzen van fotografie uit en roepen vragen op over auteurschap, authenticiteit en artistieke waarde.

Eigen visie en creativiteit
Hoewel hij enthousiast was over de mogelijkheden van deze technologie, waarschuwde Houtsmuller ook voor de gevaren van overmatige afhankelijkheid van AI. Volgens hem blijft het cruciaal dat fotografen hun eigen visie en creativiteit inzetten, en dat technologie vooral als gereedschap moet worden gezien en niet als vervanger van het menselijke oog.

Wat de lezing extra interessant maakte, was Houtsmullers gebruik van beeldmateriaal. Hij toonde vele van zijn eigen werken om zijn verhaal te illustreren, waarbij vooral zijn experimenten met Infrarood fotografie, digitale technieken en AI-fotografie indruk maakten. Zijn werken zijn een krachtig bewijs dat technologie kan dienen als verlengstuk van de creatieve visie, zonder de menselijke aanraking te verliezen.

Vragen
Tijdens de afsluitende discussie kwamen er uit het publiek – leden van fotogroepen en hobbyfotografen uit Aalsmeer en omgeving – veel vragen over de ethiek van deze nieuwe vorm van kunst en wat dit zou betekenen voor de ‘echte’ fotografie. Houtsmuller gaf open en doordachte antwoorden, waarbij hij benadrukte dat promptografie een aanvulling is, geen vervanging. De menselijke visie en emotie zullen altijd leidend blijven, ook in een steeds verder geautomatiseerde wereld.

Intrigerend debat
De avond was zowel een eerbetoon aan de geschiedenis van de fotografie als een vooruitblik op de toekomst. Barend Houtsmuller slaagde erin zijn publiek te prikkelen met nieuwe ideeën en perspectieven, en opende een intrigerend debat over de grenzen tussen kunst en technologie. Zijn visie op de toekomst van beeld en tekst – en de manier waarop deze elkaar steeds meer beïnvloeden – maakt nieuwsgierig naar wat er nog komen gaat. Promptografie lijkt ongetwijfeld een sleutelrol te gaan spelen in de evolutie van visuele kunst.

Nieuwsgierig geworden naar het werk van Barend Houtsmuller? Bezoek dan zijn website.